Ga naar Content

Haarlem had geneeskrachtig water in handen, maar kuuroord werd een flop

Haarlem als kuuroord. De stad had eind negentiende eeuw alles mee om te concurreren met deftige steden als Vichy in Frankrijk of het Duitse Baden Baden. Een geneeskrachtige bron die was ontdekt in Vijfhuizen werd via een pijpleiding in verbinding gebracht met een luxe brongebouw in het Frederikspark. En toch ging het mis. 

Installatie van padvinders voor het Brongebouw in 1911. - Foto: Noord-Hollands Archief.

Moreen Pattiruhu en Bram van Uchelen van Meerdoc hebben er de documentaire Het Beste Water ter Wereld over gemaakt. In samenwerking met Verwey Museum Haarlem is er vervolgens een tentoonstelling ingericht over de snode plannen van een groep Haarlemse ondernemers die rijk wilden worden van de verkoop van geneeskrachtig water. 

Smeuïge verhalen 

Christine Willemsen staat aan de basis van de mini-tentoonstelling. De Haarlemse deed namens Verwey Museum Haarlem onderzoek naar de geschiedenis van het brongebouw. Daarvoor spendeerde ze heel wat uurtjes in het Noord-Hollands Archief.  Met veel plezier. Er zijn destijds kranten over volgeschreven met smeuïge verhalen. De vele mislukkingen leenden zich daar uitstekend voor.

''In de krant werden de mislukkingen breed uitgemeten''

Christine Willemsen, Verweymuseum

Christine Willemsen: ''In Haarlems Dagblad werden de mislukkingen breed uitgemeten. Grootste fout is geweest dat ze er geen hotel bij hebben gebouwd. Ook een casino ontbrak. Rijke, luie mensen hadden daar behoefte aan. Er is niet goed over nagedacht, maar het zal met geld te maken hebben gehad."

"Verder is de oplevering een beetje vreemd gelopen. Het brongebouw stond op een andere plek dan op tekening was bepaald. Daar was een hoop gedoe over. Dit pand is met veel ceremonieel geopend. Maar dit was alleen een gebouw ter verpozing."

Wanneer het werkelijke badhuis, op vijf minuten lopen op de Kleine Houtweg, precies geopend zou worden, is lang vaag gebleven. Dat heeft zeker een rol gespeeld bij het mislukken. Ik las verhalen over mensen die er speciaal voor uit het buitenland kwamen, maar er niet terecht konden.''   

Geen constante stroom van geneeskrachtig water

De grootste sof is dat het geneeskrachtige, ijzerrijke water uit Vijfhuizen geen constante stroom is. De toevoer door de verroeste pijpleiding hapert. Nog geen tien jaar later verliest het gebouw zijn oorspronkelijke functie. Nog jaren wordt het gebruikt voor optredens, tentoonstellingen, concoursen en concerten. In 1932 gaat de sloopkogel ertegenaan. Er is ruim honderd jaar later geen spoor meer te zien van dit stukje Haarlemse geschiedenis.

Tekst loopt door onder de foto.

Christine Willemsen (links) en Moreen Pattiruhu voor Verwey Museum Haarlem. - Foto: NH Media/Fred Segaar

Ook in Vijfhuizen verwijst niets meer naar de bron die er in 1854, twee jaar na de drooglegging van de Haarlemmermeer, is ontdekt bij Hoeve d'IJserinck. Dat intrigeerde de makers van de documentaire.

Moreen Pattiruhu: "Heel gek dat er niets meer van te zien is. Er staat nu een bedrijventerrein. Terwijl het echt iets heeft betekend voor de historie van de streek. Moet je nagaan dat daar opeens bruin, ijzerrijk water uit de grond kwam. Die boer wist niet wat hij meemaakte toen bleek dat zijn grond heel vruchtbaar werd en zijn koeien het heel goed gingen doen."

Probaat middel tegen slechte stoelgang

Ruim dertig jaar stroomt het water ongebruikt de sloot in. Dan stelt een apotheker vast dat het veel ijzer bevat. In combinatie met keukenzout werkt dit tegen kwalen als bleekzucht, bloedarmoede en vetzucht. Ook is het een probaat middel tegen een haperende stoelgang. Reden waarom Haarlemse ondernemers een kijkje komen nemen in de Haarlemmermeer. 

Tekst loopt door onder de foto.

Foto: Noord-Hollands Archief

Haarlem als kuuroord mag dan niet het succes worden waar de stad op hoopt. Het gebottelde bronwater werd wel op de markt gebracht onder de naam Hollandia Tafelwater en wint een gouden medaille op de Wereldtentoonstelling van Antwerpen in 1894. Het wordt verkocht op stations en in chique hotels.

"Mooie historie"

"Een mooi verhaal", noemt Moreen Pattiruhu de korte geschiedenis van Haarlem als kuuroord. Interessant genoeg om er met Bram van Uchelen een documentaire over te maken. "Omdat er niets van de bron of de gebouwen bewaard is gebleven, kennen mensen deze historie niet. Wij vinden het belangrijk dit voor hen toegankelijk te maken."

Haarlem als kuuroord

De documentaire gaat op vrijdag 14 februari om 20.00 uur in première in Filmhuis Cpunt in Nieuw-Vennep. De verkorte versie wordt vertoond in de tentoonstelling in Verwey Museum Haarlem. Daar is de expositie 'Opkomst en ondergang van een Haarlems kuuroord' te zien tot en met 27 april.

Meer nieuws uit Haarlem e.o.?

💬 Blijf op de hoogte via onze Facebookgroep Nieuws uit Haarlem en omgeving. Reageer, discussieer en deel jouw nieuws.

📰 Volg de laatste berichtgeving altijd via NHNieuws.nl/Haarlem.

🔔 Download de app en krijg een melding bij belangrijk nieuws uit jouw buurt

📧 Stuur ons jouw tips op [email protected]

✏️ Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]