Piloot Dara kreeg valse noodmelding door spoofing: "Meteen in hoogste staat van paraatheid"

In het vliegtuig gingen de alarmbellen af. "Zowel in geluid als met een rode waarschuwing op ons beeldscherm. Dan ben je meteen in de hoogste staat van paraatheid", vertelt Van Langen. Het vliegtuig gaf de piloten de opdracht om snel omhoog te sturen, weg van de bergen. Maar die bergen waren nergens te bekennen.

In onderstaande video zie je hoe andere piloten een vergelijkbare valse waarschuwing krijgen in hun vliegtuig. 

"Gelukkig was het die dag mooi weer, het was overdag en we vlogen niet in de wolken. Dus we wisten: er zijn geen bergen in de buurt, dit is een valse waarschuwing", vertelt Dara. "Toch is het even unheimisch. Met z'n tweeën ga je meteen kijken: is er toch een kern van waarheid in deze waarschuwing, want je wilt het 100 procent zeker weten."

Conflictgebieden

Piloten zijn zich steeds meer bewust van de risico’s van spoofing en jamming in de cockpit. Deze verstoringen, waarbij navigatiesystemen worden misleid of uitgeschakeld, vormen een groeiend probleem. In 2024 ontvingen Nederlandse luchtvaartmaatschappijen ongeveer duizend meldingen van spoofing, ingediend bij de Inspectie Leefomgeving en Transport.

Dit fenomeen doet zich vaak voor boven conflictgebieden, zoals Rusland, Oekraïne en het Midden-Oosten, waar het wordt ingezet om vijandelijke vliegtuigen of drones te verwarren. Helaas raakt ook de burgerluchtvaart hierdoor steeds vaker in de problemen.

Hoewel luchtvaartmaatschappijen vermijden om direct over conflictgebieden te vliegen, kunnen vliegtuigen nog steeds verstoorde signalen oppikken. Dit gebeurt bijvoorbeeld tijdens vluchten naar de oostelijke kant van Scandinavië of richting het Oostblok, waar toestellen dicht bij deze gebieden komen.

Soms wordt de verstoring pas tijdens een volgende vlucht merkbaar, zoals piloot Dara en zijn collega ervoeren boven Peking. De spoofing verspreidt zich binnen het vliegtuig als een soort virus en vereist dan een volledige reset van de systemen om het probleem te verhelpen.

Gevaren 

"Zoiets kan ook gebeuren als je 's nachts vliegt of in de wolken, en dan wordt het heel vervelend. Een gevaar kan ook zijn, dat als je de waarschuwing opvolgt en dus gas geeft en heel hard gaat klimmen: dat is een onverwachte manoeuvre voor de luchtverkeersleiding. Die weet van tevoren niet dat je dat gaat doen. In een druk luchtruim zoals dat van Peking, maar ook op Amsterdam, is dat ook onwenselijk."

De pilotenvakbond noemt de risico's van spoofing en jamming 'aanzienlijk'. "Je krijgt signalen binnen waarvan je niet goed kunt doorgronden of ze nou kloppen of niet. Je kan verkeerde informatie achterna gaan. Het kan zijn dat je een waarschuwing krijgt die niet correct is. En het maakt dat je ook niet altijd opvolgt wat je ziet. Dus je wordt heel wantrouwig op wat je ziet, maar daardoor kun je ook signalen die wel kloppen niet meer volgen", vertelt voorzitter Camiel Verhagen van de Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers (VNV). 

Tekst loopt door onder de foto.

Een probleem met GPS-spoofing is dat het lang in het vliegtuig kan blijven zitten. Hoewel inmiddels bekend is waar spoofing kan plaatsvinden, weten piloten nooit wanneer de gevolgen zullen optreden. 

"Eigenlijk ken ik geen enkele piloot die het niet heeft meegemaakt. Want in Nederland is dit een probleem, maar ook internationaal. Het is echt iets waar we scherp op moeten blijven."