Door het onstuimige en natte weer van de afgelopen weken, vrezen bewoners van kustplaatsen aan het IJssel- en Markermeer weer voor natte voeten. Afgelopen winter was het waterpeil in het meer ongekend hoog en dat zorgde voor schade en overlast in de gemeente Hoorn, Edam-Volendam en Waterland. Is de angst van de bewoners terecht?
En wat hebben de instanties de afgelopen tijd gedaan om wateroverlast te voorkomen. Een aantal vragen aan en antwoorden van Rijkswaterstaat.
Allereerst even terug naar afgelopen winter, eind december 2023. Wat is er toen misgegaan en hoe kon het waterpeil zo hoog komen?
"Afgelopen winter was het waterpeil in het IJsselmeer en het Markermeer ongekend hoog. Een uitzonderlijke situatie die eens in de 160 jaar voorkomt. Dit kwam door een samenloop van veel en langdurige neerslag, veel wind uit ongunstige richting en weinig mogelijkheden om water uit het IJsselmeer op de Waddenzee te lozen (spuien). Hierdoor kon het teveel aan water in het Markermeer ook niet worden afgevoerd naar het IJsselmeer. Een aantal buitendijkse locaties langs het Markermeer kreeg, mede door de wind, te maken met wateroverlast."
Veel bewoners vertelden dat het winterpeil niet was gehandhaafd. Het water staat minder hoog in de winter dan in de zomer. Klopt dat?
"Omdat het in de herfst en winter meer regent dan dat er water verdampt zorgen waterschappen en Rijkswaterstaat ieder jaar voor een lager peil in de winter; het winterpeil. Dat lagere peil zorgt voor ruimte om de grotere aanvoer van water op te vangen en wateroverlast te beperken."
Welk peil streven jullie dan na en hoe handhaven jullie dat?
"Het winterpeil dat Rijkswaterstaat voor het IJssel- en Markermeer nastreeft, is -40 cm NAP. Daar sturen we in ons dagelijks peilbeheer op: vanaf half augustus laat Rijkswaterstaat water via de spuisluizen in de Afsluitdijk weglopen als voorbereiding op de grotere aanvoer van water in het najaar en de winter. Dat is ook vorig jaar gedaan; op 1 oktober stonden het IJsselmeer en Markermeer op 30 centimeter beneden NAP en is een verdere daling naar het gewenste winterpeil ingezet."
Veel neerslag in Duitsland en Nederland
"Door de vele neerslag in het Rijngebied en bij ons nam de waterstand daarna al snel weer toe. De aanvoer van veel water heeft lang geduurd. De waterstand is niet volledig te controleren, door harde wind uit een ongunstige richting kan er scheefstand zijn. Door de wind wordt het water dan één richting op geduwd, waardoor het water aan de ene kant van het IJssel- of Markermeer hoger komt te staan dan aan de andere kant. Wind kan er ook voor zorgen dat de waterstand op de Waddenzee te hoog is om te kunnen spuien. Daar hebben we afgelopen winter mee te maken gehad. We hebben wel steeds water afgevoerd wanneer dat kon; elk moment is gepakt."
Tekst gaat verder onder video waarin je ziet hoe bewoners van Hoorn tegen het hoge water vechten.
Opnieuw overlast hoogwater in West-Friesland - NH Nieuws
Ondergelopen huizen, kelders en recreatieparken. Kan zoiets weer gebeuren?
"De kans dat ook de komende winter wateroverlast ontstaat, is klein, maar niet helemaal uit te sluiten."
Wat hebben jullie afgelopen jaar gedaan om dit te voorkomen?
"Rijkswaterstaat is bij hoogwater extra alert en informeert dijk- en waterkeringbeheerders en andere belanghebbenden in het IJsselmeergebied tijdig over het mogelijk optreden van hoge waterstanden. Hiervoor monitoren zij de situatie continu. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met het KNMI."
"Daarnaast hebben bestuurders van gemeenten, Rijkswaterstaat, waterschappen en de Veiligheidsregio met elkaar besproken hoe zij beter kunnen samenwerken in geval van hoogwater. Afgesproken is om de informatievoorziening tussen de verschillende partners te verbeteren, net als de communicatie richting inwoners en bedrijven in het buitendijkse gebied. Ook is de afspraak gemaakt jaarlijks voor de start van het stormseizoen bij elkaar te komen om de laatste ontwikkelingen te bespreken."
Zes pompen bij Den Oever
Bij Den Oever zijn dit jaar zes pompen geplaatst, met de pompen kan Rijkswaterstaat straks ook water naar zee afvoeren als er vanwege een hoge waterstand op de Waddenzee niet gespuid kan worden. "Het gemaal en de twee pompgroepen zijn naar verwachting eind 2026 klaar. Voordat het zover is, maken we het terrein om het gemaal nog verder af. Na de bouw komt nog een traject waarin we alle sensoren installeren, afstemmen en testen", vertelt Rijkswaterstaat.
Het is nog geen 2026, dus dit jaar kan het nog spannend worden?
"De gemeente Hoorn wordt door de Veiligheidsregio eerder gewaarschuwd als er door hoogwater wateroverlast dreigt te ontstaan. In de riolering van het buitendijkse Visserseiland zijn op verschillende plekken afsluiters in het riool geplaatst zodat het riool voor het afvalwater van inwoners van het Visserseiland kan blijven werken bij wateroverlast. De beheerders van de Grashaven hebben de elektriciteitspunten hoger geplaatst om schade door hoogwater te voorkomen. Ook zijn er putdeksels opgehoogd zodat ze niet meteen onder water staan."
Staat het water in het IJssel- en Markermeer nu op zo'n peil dat schade en overlast bij een volgende storm kan worden voorkomen?
Conform het peilbesluit is het waterpeil vanaf 15 augustus langzaam verlaagd van -20 cm NAP naar -30 cm NAP." De actuele waterstand is te zien op Waterhoogte - Rijkswaterstaat Waterinfo. Na het stormachtige weer van vanochtend staat het op -32 cm NAP (Markermeer) en -24 NAP (IJsselmeer)