Grootste bunker van Nederland waarschijnlijk gered van sloopkogel

Het had niet veel gescheeld of de sloopkogel had een einde gemaakt aan de grootste bunker van Nederland en één van de grootste bunkers van de Atlantikwall. Eigenaar Hoorne Vastgoed hoopte het beton te kunnen gebruiken als duurzame grondstof voor de bouw van nieuwe, duurzame woningen. Beton maken veroorzaakt heel veel CO₂-uitstoot, het hergebruiken ervan levert milieuwinst op. 

Maar oplettende liefhebbers staken daar een stokje voor en nu gaat de bunker in de duinen bij IJmuiden op voor de status van rijksmonument. Als die status wordt toegekend, blijft de bunker zorgvuldig bewaard. 

Bunker werd nooit gebruikt

De Schnellbootbunker werd in 1943 door de Duitse bezetter gebouwd als onderdeel van de Atlantikwall. Een lint van verdedigingswerken langs de kust dat begon in Scandinavië en doorliep tot in Frankrijk. Het was bedoeld om geallieerde aanvallen van zee effectief te kunnen afslaan.

De bunker in IJmuiden was specifiek bedoeld voor stalling en onderhoud van enkele tientallen zogenoemde 'schnellboten'. Gevreesde razendsnelle, zwaarbewapende houten boten waarmee de Duitsers op de Noordzee patrouilleerden. Om de boten tegen aanvallen vanuit de lucht te beschermen werd deze supersterke stalling gebouwd. Maar de oorlog kwam ten einde voordat de bunker in IJmuiden klaar was voor gebruik. 

Waardering

Veel bunkers uit de Tweede Wereldoorlog zijn al gesloopt en opgeruimd, het is pas sinds een jaar of twintig dat waardering voor de bunker als cultureel erfgoed geaccepteerd is en groeit, vertelt Marjorie Verhoek van de Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed (RCE). Zij gaan over het toekennen van de status rijksmonument.

"Feitelijk was de Atlantikwall een van de grenzen van het Derde Rijk van Adolf Hitler. Lange tijd werd je in een bepaalde hoek weggezet als je vond dat ook dat soort gebouwen bewaard moesten blijven als cultureel erfgoed. Maar dat is met verstrijken van de tijd veranderd."

Levend monument

Dat de bunker bij IJmuiden in gebruik is, is geen probleem voor het toekennen van een status. "In tegendeel", zegt Verhoek van de Rijksdienst, "We zijn er juist enorm voor dat monumenten gebruikt worden".

De bunker wordt gebruikt door het bedrijf Cebo international. Ze maken op basis van klei-mineralen producten die dienen als boorvloeistof bij 'gestuurde boringen'. Overal in de bunker liggen dan ook grote hopen grondstof opgeslagen. De bunker en het bedrijf passen bij elkaar, vindt Jeroen Stam van Cebo. "Wij maken nogal wat lawaai en de grondstoffen zijn ook behoorlijk stoffig, zo'n bunker is ideaal, je kunt geen betere isolatie hebben." 

De RCE (Rijksdienst voor het Culturele Erfgoed) verwacht een week of zes nodig te hebben om het voorstel voor de toekenning voor te bereiden. "We willen het liefst een voorstel doen waar alle betrokken partijen mee kunnen leven", zegt Marjorie Verhoek van de Rijksdienst. Ze besteden daarom alle tijd die nodig is aan het voeren van gesprekken met alle betrokken partijen.

Jaarlijkse open dag

Jeroen Stam van Cebo zou best trots zijn als het gebouw waar hij dagelijks rondloopt de status van rijksmonument krijgt. "Het RCE heeft aangegeven dat ze gecharmeerd zijn van een monument dat gebruikt wordt, ik denk dat we een schoolvoorbeeld zijn dus in die zin heb ik er alle vertrouwen in dat we de bedrijfsvoering gewoon kunnen voortzetten." Er wordt nog nagedacht over een manier waarop het publiek ook kan genieten van de nieuwe monumenten status van de bunker. "We denken er wel over na om bijvoorbeeld jaarlijks een 'open dag' te organiseren, zodat meer mensen de bunker kunnen bekijken", aldus Jeroen Stam.