Vòlledammers strêie véjr be-aud dialect: ‘’t Vòlledams moet ‘n skôlvàk wòrre’

“Stéjds mâir jònge minse lâire d’rlûi kêindere gien Vòlledams mâir in zô verdwêint ûis pràchtige dialect”, vertelt Tiny. “Dat zau toch dôdzôende wéjze. As pròfessionéjle ‘toalgek’ vêin ik ’t altêid ’n ramp véjr de minsâid as er ’n toal verdwêint, want dâirméj verdwêint ’n âile dinkwéjreld”, réjàgéjrt Sijmen.

Wil je het artikel in het Nederlands lezen. Klik dan hier

NH proat mit de twâi toalfanoate in ’t Vòlledams Muséjum òp de plek wâir de redàctie Zaanstreek-Waterland mörrege, moandeg 4 nòvember tot in met woenesdàg 6 nòvember te gàst is. Déjze wéjk doene we òp NH véjl andàcht bestéjde an ’t Vòlledamse dialect in is iederien welkòm òm mit ûis in mit de Vòlledammers die d’r âige inzette doene véjr ’t Vòlledams, ’n proatje te kòmme make.

Veròm nâir ’t gesprek in ’t muséjum in ’t centrum van ’t dörrep, wâir ze nàg rôendlôpe in Vòlledammer goed in wâir de voertoal plat Vòlledams is. Is ’t Vòlledams echt in gevoar? Tiny knikt metien: “Je merreke dat véjl jònge auders ’n têid làng gien Vòlledams téjge d’r kêindere proate dâne, want ze wazze bàng dat de kêindere dan gien goed Néjderlâns lâire zauwe. Die âile géjneroatie kêindere is dus niet òpgroeid mit ’t Vòlledams. Dan wòrdt de stéjvige boasis van ’t dialect niet mâir laad. Dan ê je deméj ’n géjneroatie die nàg moar drie woorde Vòlledams ken”.

’t Vòlledams gâit ôever zòvéjl mâir

Wâiròm is ’t zò belàngrêik dat ’t dialect vàstauwe wòrdt. “As je in ’t Vòlledams òpgroeid binne en ’t spréjke, dan is dat je “àrtetoal”. Dâirin ken je je âige dan òptimoal ûite, ôk al spréjk je nàg oarene toale”, zaat Tiny. “Azze we d’r nau niet véjr zörrege dat kêindere Vòlledams lâire, dan is de kâns grôt dat ’t stràks verdwêint”, vult Sijmen an. In dâiròm vêinde de twâi dat er òp de boasisskôl ôk Vòlledamse les kòmme moet. Tiny: “En ’t Vòlledams gâit ôever zòvéjl mâir, dink bevéjrbéjld an ûis umor, bepoalde gebrûike. In oe we ûis toal gebrûike doene. Wêi ‘doene’ alles, laat ze ûit. “Wêi doene zelfs slâipe. Zô zêg je dat niet in ‘t Néjderlâns. Wêi zêgge ôk niet “wil je de véjrdéjr dicht doen”, wêi auwe-n ’t kòrter: “Doen de véjrdéjr dicht”.

“’t Vòlledams is ’n gesprôeke toal en as je wille dat ’n toal bestân blêift, moet die òp skrift stân in minse moete dat dan ôk gân gebrûike”, gâit Sijmen vedder. “Dus ’t âirste wet of we nôdig adde, was ’n Vòlledamse spelling want dâir bestònd nàg gien algemiene standoard véjr”. Tiny vult an: “We êbbe dâir moande ôever steggeld.” En véjr ze òp tafel laat de Vòlledamse spellinggids en ’t Vòlledamse léjsplànkie. Alletwâi te kôp in ’t muséjum. “In dat is nàg niet alles”, vertelle ze. “Moandegâivend 4 nòvember is er ’n Vòlledams dictéj. Dâir gâit NH ôk verslàg van doen.

Toch wòrdt er, in vergelêiking mit oare dialecte in Néjderlând, òp Vòlledam nàg véjl dialect sprôeke. “Dat kòmt òmdat wêi zò god-âigewêis binne”, làcht Sijmen. “Wêi kwamme vroeger niet bûite ’t dàrde klap-ek, ’n mooie Vòlledamse ûitdrukking die betéjkent ‘bûite ’t dörp’. Dus wêi blêive dat proate”, laat Tiny ûit. Sijmen: “In nàg stéjds blêive de mâiste Vòlledammers ier wéjne.”

Bestâit ’t ôever 50 jâir nàg? “Dat maak ik niet mâir méj”, réjàgéjrt Tiny. “Moar ik ôp van wel.” Sijmen, die zelf mâirene toale spréjkt van ’t Russisch tòt an ’t Vòlledams, dinkt van wel, moar ’t zel wel verânderd wéjze. “Iedere toal verândert, moar bêi ’n dialect gâit dat gànker òmdat dat mâistal niet skréjve wòrdt. Of ’t verstândig is òm je kêindere in dialect òp te voede vroege we an Josje Verhagen, universitair ôfddocent an de Universitêit van Amsterdam. Dat interview léjs je ier mörrege òp ûis site.