Geen bron gevonden in onderzoek naar dinoterb, maar de onrust is nog niet voorbij

Kun je zeggen dat iets niet bestaat als je het niet hebt onderzocht? Over die vraag ging het afgelopen week bij de vergadering van het waterschap, het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Op tafel ligt het onderzoek naar de bron van dinoterb: een kankerverwekkende onkruidverdelger die al 25 jaar verboden is, maar begin dit jaar ineens opdook in Noord-Hollandse wateren. 

Het onderzoek, uitgevoerd door kennisinstituut Deltares, had rust moeten brengen in de verhitte discussie waarin milieuorganisaties en boeren lijnrecht tegenover elkaar staan. Milieuorganisaties wezen, mede door de plek waar het gif is aangetroffen, onmiddellijk naar de sierteelt. Het leek hen niet onwaarschijnlijk dat een bollenboer nog een paar oude flessen onkruidverdelger aan het opmaken was. De boeren ontkenden en claimen dat de recente dinoterb-metingen overblijfselen zijn van 'historisch' gebruik. Het landbouwgif zou zich voor 1998 hebben opgehoopt in de bodem en nu langzaam het water instromen. 

Nu is het onderzoek afgerond, maar gaat het gesprek niet over de resultaten - de bron is niet gevonden - maar over de vraag wát er nu precies is onderzocht. Het waterschap beloofde vooraf alle scenario's te bekijken, ook mogelijk illegaal gebruik door boeren. Milieuorganisaties hoopten dat boerenbedrijven getest zouden worden op dinoterb, maar nu het onderzoek op het bureau ligt blijkt dat er recent geen enkel bedrijf is onderzocht. 

Veldwerk nodig

Opmerkelijk, vindt Johan van Leeuwen, onderzoeker aan de Universiteit Utrecht. Hij betwijfelt of het onderzoek van Deltares nu uitsluitsel kan geven op de vraag wie verantwoordelijk is voor het giftige middel. "Als je wil weten waar dit verboden middel ineens vandaan komt, dan is dit niet voldoende. Om die vraag te kunnen beantwoorden is ook veldwerk nodig."

Dat geldt niet alleen voor boerenbedrijven, stelt Van Leeuwen. Het is volgens de onderzoeker goed mogelijk dat dinoterb al 25 jaar in de bodem van het water ligt opgeslagen en nu ineens naar boven komt. Maar ook die route kan alleen onderzocht worden als je zelf de natuur ingaat voor veldwerk. 

Hoe komt het waterschap dan bij de conclusie dat het niet aannemelijk is dat dinoterb nog 'recent illegaal is gebruikt'? Volgens de woordvoerder blijkt dat uit twee eerdere onderzoeken naar sierteelt van de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit, één uit 2014 en één uit 2018. De NVWA bezocht in 2018 in totaal 295 sierteeltbedrijven en vond geen enkele keer dinoterb.  

Tekst loopt door onder de afbeelding.

"Het is altijd goed om te starten met oudere onderzoeken", zegt Van Leeuwen. "Maar nu wordt er gevraagd naar een actuele situatie. Als je wil weten of de oorzaak van het verboden middel in het verleden ligt, of toch in het heden, dan kun je je niet alleen beroepen op een eerder uitgevoerd onderzoek van anderen."

Toch is er volgens het waterschap geen aanleiding om dat onderzoek uit te voeren. "Uit interviews met gebruikers van gewasbeschermingsmiddelen blijkt dat dinoterb moeilijk verkrijgbaar is. Agrariërs hebben dus geen reden om uit te wijken naar een illegale variant. Bovendien is het moeilijk om dinoterb ongezien te gebruiken, vanwege de sterke gele kleurstof die sporen achterlaat op materialen, huid en haren," aldus een woordvoerder.

"Niet aan de afspraak gehouden"

Voor Floris de Boer, fractievoorzitter Water&Natuur, is het nog altijd een raadsel wat er precies is gebeurd. "Wij hebben met het waterschap afgesproken dat alle mogelijke opties onderzocht zouden worden. Vertel mij maar waarom dat toch niet is gebeurd. Ik begrijp het echt niet."

Dat Jos Beemsterboer (BBB), voorzitter van het waterschap, vorige week in het Noordhollands Dagblad de conclusie trok dat 'recent illegaal gebruik door agrariërs, industrie en consumenten is uitgesloten', schoot bij De Boer dan ook in het verkeerde keelgat. "We kunnen die conclusie niet trekken, want dat is niet onderzocht."

Vervolgonderzoek

Komende maanden zal er meer onderzoek gedaan worden naar de verboden onkruidverdelger. Deltares raadt aan om met watermonsters te kijken of dinoterb nog aanwezig is in de waterbodem en door opwoeling van de bodem nu naar boven stroomt, waardoor er verhoogde concentraties dinoterb worden gemeten. 

Het ziet er niet naar uit dat mogelijk illegaal gebruik door boeren nog onderzocht wordt. De woordvoerder van het waterschap laat weten dat zij eerst onderzoek doen naar de meest waarschijnlijke opties. "Daar behoort illegaal gebruik niet toe."