Vakbond loopt leeg, maar niet bij Tata: 'Je bent ook echt een eikel als je geen lid bent'

Nog maar 15 procent van alle werknemers in Nederland vindt het belangrijk zich te laten vertegenwoordigen door een vakbond, zo blijkt uit een enquête van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Hiermee zet de daling van de afgelopen jaren verder door, in 2018 was nog 18 procent van de werknemers aangesloten bij een vakbond. Maar niet overal zit de klad in de organisatiegraad van werknemers van grote bedrijven.

Tata

De cijfers staan namelijk in schril contrast met hoe het er bij Tata Steel in de IJmond aan toe gaat. Daar is nog steeds meer dan de helft van de werknemers aangesloten bij een bond. Roel Berghuis, die Tata jarenlang 'deed' voor de vakbond FNV Bondgenoten, is daar niet verbaasd over. "De cao's die wij bij Tata afsloten, behoren tot de top op dat gebied en dat wordt natuurlijk gezien. Je bent dus echt een eikel als je je niet aansluit."

Met veel leden is de vakbond voor de directie van een bedrijf een partij om serieus rekening mee te houden als het gaat om plannen voor de toekomst en cao's. Een directie kan het zich dan niet veroorloven onredelijke maatregelen te nemen zonder te maken te krijgen met acties en protesten. Volgens Berghuis is een van de redenen waarom het bij Tata wél werkt de zichtbaarheid van de vakbond. "Als ze instromen op de bedrijfsschool krijgen ze bij binnenkomst een praatje en een aanmeldingsformulier voor de vakbond. Het is vanzelfsprekend dat je lid wordt. En hoe jonger je lid wordt, hoe langer je lid blijft, zo leert de ervaring."

De toegenomen internationalisering van het bedrijfsleven staat volgens Berghuis aan de bron van de instortende relatie die werknemers in Nederland hebben met de vakbond. "Neem de Tata Steel-directie. Die moet tegenwoordig ook met de pet in de hand naar Mumbai om daar de problemen aan het Indiase moeder bedrijf voor te leggen. En in Mumbai hebben ze toch net iets minder belangstelling voor de vakbond in IJmuiden, dat maakt het moeilijker voor de bond."

Probleembond

Berghuis vindt het jammer dat de berichtgeving vandaag gaat over het teruglopend aantal leden, terwijl het land zoemt van de actiedreiging. "Dat vroegpensioen voor zware beroepen brengt mensen nog steeds in beweging, en terecht. Die strijd wordt nog steeds aangevoerd door sectoren als het stadsvervoer, de politie en de NS waar de vakbond nog een vanzelfsprekend wapen is voor werknemers."

Berghuis vermoedt dat het teruglopen van de ledenaantallen onderdeel is van een maatschappelijke trend. "Mensen worden lid van de bond als ze een probleem hebben, daarmee komt de vakbond in een negatief daglicht te staan. Het wordt langzaam maar zeker een 'probleem-bond'. Het is veel sterker om uit te gaan van kracht en positiviteit, dan word je een 'oplossingen-bond', dat is veel aantrekkelijker."

Als voorbeeld noemt Berghuis het plan van Tata om over te schakelen op waterstof als brandstof voor de hoogovens, het zogenaamde Groen staal-plan. "Wij van de vakbond waren de eersten die daarover begonnen zijn, als voorbeeld van een constructieve positieve bijdrage aan de toekomst van het bedrijf".