In het programma 'Gebruikte Stenen' gaat NH langs bij bijzonder industrieel erfgoed met een eigen verhaal. Deze week in de spotlight: gemalen De Cruquius en Lynden, die mede verantwoordelijk zijn voor het bestaan van Haarlemmermeer. Want waar vroeger water was, is dankzij deze gemalen nu land.
Van water naar land
'Haarlemmermeer': de eerste associatie die je erbij hebt, is het gebied waar Hoofddorp en Nieuw-Vennep liggen. Pas als je de naam tot je door laat dringen, besef je dat die verwijst naar een tijd waarin een groot deel van het gebied daadwerkelijk een plas water was. Het meest zichtbare wat aan die enorme inpoldering herinnert, zijn de gemalen die al dat water wegpompten. Monumenten van vernuft en techniek, die de ontstaansgeschiedenis vertellen van de regio.
Gebouwd voor de eeuwigheid
Gemaal De Cruquius is een imposant bouwwerk. Tussen de huidige bebouwing is het is duidelijk een overblijfsel uit een vorige tijd. Het had niet veel gescheeld, of het was gesloopt. Gelukkig ontfermde het Koninklijk Instituut van Ingenieurs zich erover en maakte er een museum van. Zij waren voorlopers in die manier van denken, maar het 'herbestemmen' van industriële gebouwen, die niet meer voor hun oorspronkelijke functie gebruikt worden, is tegenwoordig geen uitzondering meer. Een van de twee andere gemalen die het Haarlemmermeer drooglegden is gemaal Lynden. De nieuwe gebruiker daarvan is een restaurant.
Conserveren of herbestemmen
Herbestemming is niet altijd helemaal mogelijk. Een groot gedeelte van gemaal Lynden bestaat bijvoorbeeld uit de machinekamer. Die is nog bijna helemaal in originele staat. Dat beperkt de mogelijkheden. "Wat je ook doet, dan moeten er onderdelen uit en dat is best zonde voor het karakter van dit gebouw", zegt Sylvia Pijnenborg. Zij is directeur van Stichting BOEi, die gespecialiseerd is in herbestemming van cultureel erfgoed. Voorlopig blijft het dus in de oorspronkelijke staat. "Het is een gebouw voor de machines, in plaats van voor de mensen."
Meer monumenten
Haarlemmermeer heeft meer monumenten. Ook de Oude Kwekerij uit Rijsenhout, de ophaalbrug in Vijfhuizerbrug, de voormalige verkeerstoren van Schiphol, komen in beeld aan bod.
Ben je specifiek geïnteresseerd in de geschiedenis van Haarlemmermeer? Mis dan vooral niet aflevering 5. Die wordt op donderdag 4 april uitgezonden en daarin staan de restanten van de verdwenen Haarlemmermeerspoorlijnen en de voormalige CSM Suikerfabriek in Halfweg centraal.
Overal in de provincie staan oude gemalen, fabrieken, pakhuizen en andere monumenten die herinneren aan onze geschiedenis. Herbestemming maakt dat die gebouwen een blijvende plek houden in ons landschap. In acht afleveringen toont de tv-serie 'Gebruikte Stenen' hoe rijk Noord-Holland aan industrieel erfgoed is en vertelt ze de verhalen die eraan verbonden zijn.
Bekijk alle verhalen op de themapagina.