Eerste glasaal van het jaar gevonden in Halfweg: "Echt een primeur"

Minuscuul is-ie, het glibberige glasaaltje dat Piet Ruijter op 7 februari in z'n fuik in Halfweg vond. Niet langer dan zeven centimeter en met een omtrek van zo'n anderhalve millimeter, kun je de bijna doorzichtige babypaling met z'n cartooneske oogjes misschien zelfs schattig noemen. Maar dat is niet waarom Piet Ruijter, beroepsvisser in Amsterdam en onderzoeker, zo verrast was toen hij het visje vond.

Deze glasaal was de allereerste die Ruijter dit jaar aantrof. Hij doet onderzoek in opdracht van waterbeheerder Rijnland en Rijkswaterstaat naar wat er allemaal leeft in het water rondom Amsterdam. En zo'n glasaal vinden aan het begin van het jaar: dat is elke keer weer een feestje. 

Mysterieus dier

"Het is altijd weer leuk", vertelt een enthousiaste Ruijter. "Een echte primeur. Hoewel ik ze weleens in januari heb gevonden, is ook deze een vlugge zwemmer. En het kan echt nog wel weken duren voor er meer komen, dat is elk jaar weer anders." Halfweg lijkt een populaire stop voor de glasalen: ook in 2020, 2022 en 2023 troffen onderzoekers hier de eerste aal van het seizoen aan.

Deze allereerst gespotte glasaal zwom via de vispassage van gemaal Halfweg richting de boezem van Rijnland, recht de monitoringsfuik in die Ruijter regelmatig controleert. 

Omdat het niet goed gaat met de paling, onder andere door de visserij en ziektes, is de vispassage geopend. Waterbeheerders willen met dit soort passages vismigratieroutes rondom het Noordzeekanaal herstellen en verbeteren, door ze 'visveilig en vispasseerbaar' te maken.

Om te zien hoe goed de vispassage werkt, wordt van januari tot juli gemonitord met een fijnmazige fuik. Al die moeite voor de alen heeft ook te maken met de zweem van mysterie die rondom de vissen hangt. Door de passages leren onderzoekers meer over de indrukwekkende migratie van de glasalen: kleine bikkels die duizenden kilometers afleggen om uit te kunnen groeien tot palingen.

Reis van 6.000 kilometer

"Een glasaal is zo'n twee jaar onderweg, ze worden geboren in de Sargassozee bij de Bermudadriehoek. Op een warme golfstroom mee gaan de larfjes richting Europa, ondertussen maken ze een metamorfose door en groeien ze uit tot aaltjes", vertelt Ruijter. 

"Via onder andere Portugal en het zuiden van Frankrijk komen de aaltjes in Nederland. Ze groeien op in zoet water en kunnen tot wel dertig jaar oud worden. En zijn ze geslachtsrijp, dan gaan ze weer terug. Die hele reis is zo'n 6.000 kilometer lang. Hoewel er onderzoek wordt gedaan, is er nog heel veel over deze vissen onbekend."

De geur van zoet water

Dat de jonge alen juist in de fuik bij Halfweg terechtkomen heeft te maken met het zoete water wat erachter lonkt. Ruijter: "Ze ruiken het zoete water. Het gemaal daar draait en geeft een boost aan het zoete water dat richting het Noordzeekanaal stroomt. Aaltjes ruiken dat en volgen het spoor."

Tekst gaat door onder de foto.

De maatregelen om de glasalen op weg te helpen lijken te werken, denkt Ruijter: "Ik zie veel volwassen alen in een gebied waar ik niet meer mag vissen, maar waar ik wel onderzoek doe. Als ik weer zou mogen vissen, dan zou ik een goed jaar hebben."

16.000 alen 

Die ene aal is misschien bijzonder, Ruijter vertelt over een nacht dat er 16.000 zijn geteld. "Maar toen was er overal veel glasaal. Het is een mysterie: de ene keer zijn er heel veel en de andere keer niet. Hoewel we onderzoek doen, onder andere door vissen te merken met een kleurtje, blijft er nog erg veel onbekend."