We stonden het afgelopen jaar massaal in de file in Noord-Holland, met als hoogtepunt een opstopping die meer dan tien uur duurde. Ook vanochtend was het weer raak met meer dan twee uur vertraging op de A7. Het totale aantal files en ook de totale fileduur nam dit jaar sterk toe, zeker als je de cijfers vergelijkt met 2019, het laatste 'normale jaar' voor de coronacrisis. Hoe kan dat?
Het totaal aantal files is enorm toegenomen ten opzichte van vorig jaar. In 2023 stonden er ruim vijftig procent meer files in Noord-Holland dan in 2022. Dat percentage is nog een stuk hoger als je kijkt naar 2019. Dit jaar was er meer dan een verdubbeling (102 procent) ten opzicht van het laatste normale jaar voor corona.
Tijdens de coronacrisis was er een enorme dip in het aantal files. Dit had natuurlijk alles te maken met de geldende maatregelen en het thuiswerkadvies. In het hele land nam het totaal aantal files toe, behalve in de provincie Friesland. Daar stonden afgelopen jaar juist minder files dan het jaar daarvoor.
Bekijk de cijfers van de afgelopen jaren voor Noord-Holland in de grafiek hieronder. Tekst loopt door onder grafiek.
De verwachting was juist dat we na de coronacrisis met z'n allen meer zouden thuiswerken en dus vaker de auto zouden laten staan. Daardoor zou het aantal files ook meteen afnemen. Maar volgens verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen is dat juist niet het geval. "De meeste mensen zijn gewoon weer het oude gedrag van voor de pandemie gaan vertonen. Dus op een vast tijdstip in de ochtend naar het werk en 's avonds op een vast tijdstip weer naar huis."
Tertoolen ziet wel degelijk dat er meer mogelijkheden zijn voor thuiswerken, maar dat die toename niet voldoende is om de filedruk te laten verminderen. Wat ook meespeelt, is dat werknemers hun woon-werkverkeer niet combineren met sport, door bijvoorbeeld lopend of fietsend naar het werk te gaan. "Dat zag je ook al voor corona. Mensen houden die dingen gescheiden. Ze gaan overdag met de auto naar het werk en 's avonds met de auto naar de sportschool om fit te worden. Het idee dat je dat kan combineren, komt maar mondjesmaat binnen."
"Daarbij speelt ook mee dat mensen zo snel mogelijk en niet doorweekt door de regen of bezweet op het werk willen aankomen." Daarom kiezen ze volgens de verkeerspsycholoog voor de auto.
Dit was de langste file van 2023 in Noord-Holland
Wie op zaterdag 1 juli van dit jaar over de A10 moest, had enorme pech. Er stond de hele dag lang file op de ringweg rond Amsterdam: van ongeveer 10.15 uur tot iets na 20.30 uur stond het vast. Dat had te maken met de vieringen van Keti Koti, de beruchte knip in de Weesperstraat en wegwerkzaamheden. In totaal stond er die dag 7740 kilometer file op de A10.
Over heel 2023 genomen stond er maar liefst 132.192 kilometer file in de provincie. Ter vergelijking: in het eerste coronajaar (2020) stond er in Noord-Holland 'slechts' 17.922 kilometer file.
Andere maatschappelijke trends spelen ook een rol in het feit dat we weer massaal aansluiten in de ochtend- en avondspits. "De totale bevolking groeit, en meer mensen betekent ook meer mensen op de weg. Dat veroorzaakt weer meer files", legt Tertoolen uit. Ook de individualisering van de samenleving is een factor. "Mensen willen een eigen ruimte om zich heen. Ze hebben geen zin om in het openbaar vervoer te zitten, want dan zijn ze afhankelijk van anderen."
'Verlaging maximumsnelheid heeft geen invloed'
Het verlagen van de maximumsnelheid op snelwegen naar maximaal honderd kilometer per uur overdag werd vooral ingevoerd om de stikstofuitstoot terug te dringen. Bijvangst zou zijn dat ook de filedruk zou afnemen. Een lagere snelheid zorgt ervoor dat auto's elkaar op kortere afstand kunnen volgen, waardoor er meer voertuigen over een rijstrook passen. Het zorgt ook voor minder ongelukken, blijkt uit onderzoek in opdracht van Rijkswaterstaat.
In theorie werkt dat, maar in de praktijk is wat anders te zien volgens Tertoolen. Dat komt volgens de verkeerspsycholoog doordat lang niet iedereen zich aan de maximumsnelheid houdt. "Het zijn laboratoriumaannames. Als er overal braaf honderd kilometer per uur wordt gereden, zijn de opstoppingen inderdaad minder. Maar dat gebeurt niet. Die snelheidsverschillen zorgen juist voor ongelukken en files."
Verantwoording bij cijfers
De cijfers die in dit artikel genoemd worden zijn afkomstig van Rijkswaterstaat. Alleen files op Rijkswegen zijn meegenomen. Files op N-wegen maken minder dan 5% van de files uit, en zijn daarom om praktische redenen buiten beschouwing gelaten. De informatie van Rijkswaterstaat is bijgewerkt tot en met 15 december. De files daarna zijn dus niet meegenomen in het overzicht.