Begin vorige eeuw herrezen in Amsterdam op verschillende plekken prachtige woongebouwen voor arbeiders, ontworpen door architecten van de Amsterdamse school. Eén van hen was Michel de Klerk. Over hem is een tentoonstelling te zien in museum Het Schip, een gebouw dat ook een ontwerp is van De Klerk. "Arbeiders woonden daarvoor in krotten. De Klerk ontwierp echt paleizen voor de arbeider", aldus Max Schulze van Het Schip.
Michel de Klerk in museum Het Schip - NH Nieuws
Als je een wandeling rond Het Schip in de Spaarndammerbuurt in Amsterdam maakt, zie je direct waar Michel de Klerk beroemd mee geworden is. Ronde vormen, verticaal gemetselde bakstenen en laddervensters in de ramen.
"Niet heel praktisch met ramen wassen", zegt Max Schulze. "Maar net als het metselwerk waren die laddervensters naar mijn mening wel heel erg mooi". Michel de Klerk en de andere architecten wilde net als zijn collega's en vrienden van de Amsterdamse school iets bijzonders ontwerpen voor de arbeider.
In 1901 werd de Woningwet aangenomen. Die moest een eind maken aan slechte en ongezonde woningen. De Amsterdamse wethouder Wibaut gaf groen licht om op grote schaal betere woningen te ontwerpen voor de arbeiders, die tot dan toe veelal in krotten leefden.
Tekst gaat verder na de foto
De Klerk ontwierp dus onder ander Het Schip waarin geen van de woningen hetzelfde is. Het zijn geen grote maar wel knusse en voor die tijd moderne woningen met keuken, aparte slaapkamers en een wc.
"De Klerk wilde de mensen iets moois en verrassends geven. Het moest geen eenheidsworst zijn", vertelt directeur van museum Het Schip Alice Roegholt. "Zoiets moois kun je alleen ontwerpen als je liefdevol tegenover de gebruiker van de woningen staat, de arbeider dus".
Gribus
Michel de Klerk groeide op in de Jodenbuurt in Amsterdam. Zijn vader was diamantslijper. Ze waren zelf niet arm maar Michel kende de armoede wel vanuit zijn directe omgeving. "In de Jodenbuurt had je allerlei stegen en dat waren echt gribussen", aldus Roegholt.
Tekst gaat verder na de foto
Op de kop van Het Schip ligt het postkantoor, ook een prachtig en stijlvol ontwerp van Michel de Klerk. "Dat postkantoor had een heel sociale functie want de arbeider ging hier zijn loon ophalen", vertelt Max Schulze. "Voorheen gebeurde dat uitdelen van loonzakjes in de kroeg en dan kun je je wel voorstellen wat er met een groot deel van dat loon gebeurde".
Het was de tijd van de Blauwe Knoop en een tijd waarin de arbeider een beetje opgevoed leek te moeten worden. "Nu zouden we dat betutteling noemen. In de tijd van de Amsterdamse School was dat toch ook wel heel liefdevol".
Tekst gaat verder na de foto
Vol liefde en toewijding volgde De Klerk ook de bouw van Het Schip. Hij was bijna dagelijks op de bouwplaats te vinden. Zo zag hij erop toe dat zijn experimentele bouwvormen die hij getekend had ook goed werden uitgevoerd.
"Hij vond het geweldig om bijvoorbeeld metselaars iets te laten maken wat heel moeilijk was" vertelt Alice Roegholt. "Zo zorgde hij ervoor dat de bouwvakkers later met trots konden terugkijken op wat ze met hun handen gemaakt hadden. Het was ook echt een aanklacht tegen het machinale, dit was mensenwerk".
Longontsteking
Michel de Klerk stierf op 24 november 1923 op zijn 39ste verjaardag aan een longontsteking. Dat is honderd jaar geleden. Ook nu in onze tijd van woningnood lijkt de tijd rijp dat weer eens een nieuwe Michel de Klerk opstaat.
"Ik denk dat we heel veel kunnen leren van de architecten van de Amsterdamse School", zegt Max Schulze. "Mensen met een kleine beurs kunnen heel moeilijk aan een huis komen, laat staan een mooi huis. Dus laten we kijken naar Amsterdam van honderd jaar geleden om inspiratie op te doen".
De tentoonstelling Michel de Klerk, inspirator van de Amsterdamse School is te zien tot en met augustus volgend jaar in museum Het Schip in de Amsterdam.
Culture Club bij NH Nieuws