Het aantal ongedocumenteerde ouderen in Amsterdam neemt flink toe, dat zeggen verschillende hulporganisaties zoals de Regenbooggroep en Kruispost. Om hoeveel mensen het precies gaat, is moeilijk te zeggen omdat veel mensen onder de radar leven. Hulporganisaties maken zich zorgen. Deze groep is kwetsbaar en heeft moeilijk toegang tot de gezondheidszorg: "Mensen werken letterlijk tot ze erbij neervallen."
Het aantal oudere, ongedocumenteerder Amsterdammers neemt toe - NH Nieuws
'Breng het oude Ajax-logo terug', staat op de poster in de kamer van de Algerijnse Abdelhak (66). Hij kan het weten, want in de jaren dat Ajax nog speelde met het oude logo op de borst, was hij al in Nederland. Al 33 jaar leeft hij hier zonder papieren. Soms op straat, soms in een garagebox, soms in de opvang, soms bij vrienden en soms in de gevangenis.
Nu woont hij al een aantal maanden in de noodopvang van HVO-Querido in Amsterdam-West. Daarvoor woonde hij negen maanden op straat. Tot hij te ziek werd om op straat te leven. Hij werd wakker in het ziekenhuis en kreeg vervolgens een plekje in de noodopvang. "Het is goed hier", vertelt hij vanuit zijn bescheiden kamertje. "Het is goed, veel beter dan buiten."
Wanneer is iemand ongedocumenteerd?
Iemand die langer dan drie maanden in Nederland verblijft zonder een geldige verblijfsvergunning is illegaal, of 'ongedocumenteerd'. Tot deze groep behoren onder andere afgewezen asielzoekers, illegale arbeidsmigranten en mensen die zich zonder verblijfsvergunning bij hun familie hebben gevoegd.
Deze ongedocumenteerde mensen hebben geen recht op sociale voorzieningen zoals een uitkering of verzekering. Ze hebben wel recht op medisch noodzakelijke zorg en rechtsbijstand. Als iemand Nederland niet zelf verlaat, loopt hij of zij het risico om opgepakt en uitgezet te worden.
Drukte in wachtkamer en opvang
Directeur Steffie Jansen van medische vrijwilligersorganisatie Kruispost ziet steeds meer oudere, ongedocumenteerde patiënten in haar praktijk. "We zien dat de groep ouderen groter wordt. Het is lastig om een aantal te geven, maar we hebben een schatting gedaan en dan komen we uit op zo'n 4500 ongedocumenteerde 60-plussers in Amsterdam. Ongeveer 20 procent van de patiënten die wij binnenkrijgen is boven de 60", vertelt ze.
Ook Frederiek de Vlaming van de Regenboog Groep maakt zich zorgen over de toename van oudere Amsterdammers zonder papieren. "We zien steeds meer oudere mensen aankloppen bij de opvang. Dat was op zich te verwachten. Dit is namelijk de generatie die in de jaren 80 en 90 hierheen is gekomen", vertelt ze.
"Ongeveer de helft van de Amsterdamse huisartsen weigert wel eens een ongedocumenteerde patiënt"
Richard Staring is onderzoeker bij de Erasmus Universiteit en noemt de toename een logische consequentie van kettingmigratie en het verstrijken van de tijd. "Een probleem is dat mensen fysiek slechter worden. Dat levert allerlei klachten en ziektes op. Ook de formele toegang tot werk en huisvesting is afgesloten. Geld verdienen is moeilijk. Zeker in combinatie met die fysieke klachten. Als je jong en fit bent, kom je nou eenmaal makkelijker aan een baantje."
Voor gratis zorg als je ongedocumenteerd bent, kan je in Amsterdam behalve bij de Kruispost ook terecht bij Dokters van de Wereld aan het Osdorpplein in Nieuw-West. Directeur Jasper Kuipers ziet de gevolgen van het harde leven op straat in zijn praktijk: "Veel mensen overleven letterlijk op straat en dat heeft impact op de gezondheid. Het maakt dat mensen sneller oud worden en sneller ouderdomsklachten ontwikkelen.", vertelt hij.
Dat blijkt ook uit cijfers van het CAK, de organisatie die het potje van de overheid beheert waar onverzekerbare mensen naartoe kunnen om hun zorgkosten te declareren. Iedereen, dus ook mensen zonder papieren hebben in Nederland namelijk recht op zorg die valt onder de basisverzekering. In 2020 werd 37.461 keer aanspraak gemaakt op die regeling, in 2022 was dat 58.554. Dat aantal is dus met meer dan een derde toegenomen.
Tekst gaat door
Ondanks de toename, blijkt in de praktijk dat het niet altijd lukt om die regeling toe te passen. Door het huisartsentekort, de hoge werkdruk en doordat praktijken niet altijd op de hoogte zijn van de regeling, weigert ongeveer de helft van de Amsterdamse huisartsen wel eens een ongedocumenteerde patiënt. Ook deinzen huisartsen nog wel eens terug voor de arbeidsintensieve administratie die bij zo'n declaratie komt kijken.
De Vlaming ziet in de opvang regelmatig het gevolg van mensen die te lang blijven doorlopen met klachten die te maken hebben met een hogere leeftijd. Dat gaat vooral om mensen met nierfalen, diabetes, rugklachten, stressklachten, kanker en dementie.
"Veel mensen zijn ook bang om uitgezet te worden", zegt Richard Staring van de Erasmus Universiteit. "Die gaan vervolgens zelf dokteren. Dat is gevaarlijk. Anderen gaan zichzelf verwaarlozen. Soms worden medische problemen dan onoplosbaar."
"Amsterdam zou niet functioneren zonder deze mensen. Ze werken in de opvang, schoonmaak en in de keuken. Nu laten we ze vallen"
Volgens verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink wordt in de 24-uursopvang voor ongedocumenteerden op dit moment rekening gehouden met de groep ouderen. Op advies van de GGD kunnen personen geprioriteerd worden voor opvang. Leeftijd en mate van zelfredzaamheid zijn bijvoorbeeld indicatoren die worden toegepast.
Ook herkent hij de problematiek en zegt zich zorgen te maken over deze groep, vooral wanneer zij niet de juiste en tijdige zorg krijgt. Toch is er ook discussie. Volgens de wet zijn deze mensen illegaal in Amsterdam. De vraag is dan ook of je voor deze groep mensen, van wie in veel gevallen via de rechter is bepaald dat ze niet hier mogen zijn, dezelfde voorzieningen mag verwachten.
Volgens Staring is het duidelijk: "Ik vind het geen argument om te zeggen dat ze hier eigenlijk niet hadden mogen zijn. Wil je dat deze mensen doodgaan in illegaliteit? Wegkijken? Ze zijn er nou eenmaal, hun asielprocedure of uitzet is mislukt, of terugkeer kan niet meer. Dus moet je daar als overheid wat mee. Ook om de excessen tegen te gaan zoals mensen die doordraaien of anderen wat aandoen."
"Het liefst zou ik teruggaan naar Algerije, maar dat kan niet vanwege mijn gezondheid"
Steffie Janssen: "Het zou helpen als er specifieke opvangplekken voor ouderen zouden komen, al moet dat niet ten koste gaan van andere plekken. Maar we moeten erkennen dat deze groep niet meer zelfredzaam is", vertelt de directeur van Kruispost.
"Ik kan niet terug", zegt Abdelhak. "Het gaat gewoon niet vanwege mijn gezondheid. Al zou ik het graag willen. Ik denk elke dag aan mijn land. Ik vergeet het nooit."
💬 Wil je niets missen uit Amsterdam?
- Blijf op de hoogte via nhnieuws.nl/amsterdam
- Mail je tips naar [email protected]
- Praat mee en deel jouw nieuws in onze speciale Amsterdamse Facebookgroep!
Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]