Het Amsterdam Museum huist tijdelijk aan de Amstel. Het eigen huis, het Burgerweeshuis, is toe aan een grondige opknapbeurt. Maar ook zonder haar vaste stek blijft het museum de verhalen van de stad vertellen. In deze aflevering hebben we het over de aanstaande renovatie van het Burgerweeshuis. Er worden aanpassingen gedaan aan het eeuwenoude gebouwencomplex. Maar dat is niets nieuws, dat gebeurde vroeger ook.
Eind jaren zestig vertrokken de laatste wezen uit het Burgerweeshuis. Het gebouwencomplex werd na een grondige renovatie aangepast om onderdak te kunnen bieden aan het Amsterdam Museum, toen nog het Amsterdams Historisch Museum.
Nu, vijftig jaar later, is het museum toe aan een nieuwe ingreep. Het Amsterdam Museum heeft behoefte aan grotere zalen, een betere toegankelijkheid en ook op het gebied van duurzaamheid valt nog veel winst te behalen.
Annette van Baren is de architect die met haar team de opdracht kreeg de museumgebouwen aan te passen aan de eisen van nu. We staan met haar op de Nieuwezijds Voorburgwal, de enige plek waar het complex in zijn volle lengte is te zien. Op andere plekken is het ingekapseld in de bebouwing.
Tekst gaat door onder de foto.
"Tegelijkertijd zie je", zegt Annette van Baren, "dat de mensen eraan voorbijlopen. Dat geeft op een mooie manier aan wat de opgave is met dit gebouw. Het is het stadsmuseum, het programmeert voor en met de stad. Het moet ook eigenlijk in gesprek zijn met die stad. Dus wat we heel graag willen, is dat het gebouw zich opent en zijn gezicht laat zien naar de stad."
Protestant
Om een opdracht als deze te kunnen uitvoeren, moet je allereerst de lange geschiedenis van het complex ontrafelen. Die begon in de vijftiende eeuw. Toen stond hier een klooster, het Sint Luciënklooster. Eind zestiende eeuw, nadat ons land van katholiek protestant was geworden, vielen de katholieke instellingen toe aan het nu protestantse stadsbestuur. Dat noemen we de Alteratie. Van het oorspronkelijke klooster is niets meer over.
"Eens woonden hier oude mannen", vertelt oud-conservator Lodewijk Wagenaar, "die verhuisden naar het Oudemannenhuis elders in de stad. Die verhuizing is symbolisch voor wat er aldoor maar gebeurde. De kloosters en de kerken werden ingepikt. Sint Luciënklooster was een rijk klooster met veel huizen en landerijen in de buurt. Wel een goeie plek, maar als klooster in gebruik, dus niet geschikt voor de wezen. Dus daar moest wel wat aan gebeuren. Dat gebeurde stap voor stap."
Tekst gaat door onder de foto.
Wezen
Het gebouwencomplex werd geschikt gemaakt voor de wezen van de stad, meisjes en jongens. De jongens kregen hier een opleiding tot ambachtsman, vaak het beroep dat hun vader ooit had. De meisjes werden opgeleid voor het huishouden.
"Het idee van een zorginstelling nu is heel anders dan toen", legt Lodewijk Wagenaar uit. "Het moest mooi en indrukwekkend zijn. Het moest herkenbaar zijn. Dus zo'n galerij van De Keijzer zag er mooi uit. De ruimte waar de regenten en regentessen vergaderden was mooi. Vol met schilderijen en portretten van die bestuurders.
Tekst gaat door onder de foto.
Met architect Annette van Baren lopen we door de meisjespoort van het Burgerweeshuis. De jongens en meisjes waren strikt van elkaar gescheiden en hadden ieder een eigen toegang tot het complex. Eenmaal door de poort stuitten we op een prachtige oude deur. Die zit nu nog potdicht, maar straks gaat-ie weer open en komen de bezoekers hier naar binnen.
Meisjespoort
"Dit is heel kenmerkend voor het gebouw", zegt Annette van Baren. "Als je het complex van boven bekijkt, zie je goed hoe het is georganiseerd rondom die hoven. Je komt binnen vanuit de stad, door een poort in een hof. Dan ga je vervolgens een deur naar binnen. Dat is een mooie manier van binnenkomen die we eigenlijk niet meer zo veel hebben. We vinden dit zó kenmerkend voor dit gebouw dat we dat heel graag willen behouden. Dat bezoekers dat weer ervaren. Eigenlijk kun je zonder deze toegang dit gebouw niet ervaren."
Tekst gaat door onder de foto
"Als je kijkt naar de bouwgeschiedenis van dit complex", legt Annette van Baren uit, "dan is het door de eeuwen heen steeds weer verbouwd. Het heeft z'n wortels al in het kloostertijd, de Middeleeuwse tijd van de stad. Vervolgens is het na de Alteratie een weeshuis geworden en is het vele malen grootscheeps verbouwd. In de jaren zeventig is de grootste verbouwing geweest; toen werd het weeshuis een stadsmuseum."
"In de jaren zeventig is de grootste verbouwing geweest, toen werd het weeshuis een stadsmuseum"
"In die tijd zijn op drie plekken hele grote delen van het bestaande complex grotendeels gesloopt en vervangen voor jaren zeventig nieuwbouw. Op die plekken hebben we voorgesteld nieuwe bouwdelen toe te voegen aan de bestaande structuur, met daarin de ruimte voor nieuwe zalen."
Kijk hier voor meer aflevering van een museum voor de stad.
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app.
