Het Amsterdam Museum huist tijdelijk aan de Amstel. Het eigen huis, het Burgerweeshuis, is toe aan een grondige opknapbeurt. Maar ook zonder haar vaste stek blijft het museum de verhalen van de stad vertellen. Deze aflevering bekijken we de tentoonstelling Panorama Amsterdam, waar een keuze uit de omvangrijke collectie is te bewonderen. Ook brengen we een bezoek aan het atelier van kunstenaar Raquel van Haver, die namens het museum aan een belangrijke opdracht werkt.
Panorama Amsterdam
Het regentessenstuk van Adriaen Backer hangt er, net als De anatomische les van Rembrandt. Een model van de Dokwerker van Mari Andriessen staat er, evenals het draaiorgel Het snotneusje, met de kogelgaten van de Duitse bezetter er nog in. Het is maar een kleine greep uit de collectie van het Amsterdam Museum, dat tijdelijk haar intrek heeft genomen aan de Amstel.
Tekst gaat door onder de foto
We worden op de tentoonstelling Panorama Amsterdam welkom geheten door Cornelis Anthonisz. Zijn schilderij Gezicht op Amsterdam in vogelvlucht uit 1538 is volgens conservator Tom van der Molen exemplarisch voor deze tentoonstelling. Het is de eerste plattegrond van Amsterdam, maar eentje, de titel zegt het al, vanuit de lucht gezien. Zoals een vogel de stad zou zien.
"Aan de hand van dit schilderij kunnen we uitleggen wat we hier doen, dat we het hebben over perspectief op geschiedenis."
Tekst gaat door onder de foto
Antonisz heeft stad zoals we hem bekijken, nooit zelf kunnen zien. Zo'n hoog standpunt is er in Amsterdam-noord niet te vinden. En vliegen konden ze toen ook nog niet.
"Hij verzint de stad", zegt Van der Molen dan ook. "Het gebeurt in zijn hoofd. En daarbij heeft hij ook in zijn hoofd wat de mensen die het schilderij bij hem bestelden, de burgermeesters van Amsterdam, graag wilden zien."
Vandaar dus een prominente plek voor de haven, want daar werd het geld verdiend. Verder waren de stadsmuren, en alle huizen daarbinnen, in zeer goede staat. Op deze stad konden de notabelen trots zijn.
"Het hangt er vanaf wie je bent, hoe je kijkt naar het verleden van Amsterdam. Hoe je kijkt naar een specifiek schilderij of een specifiek verhaal"
Van der Molen: "Maar als je iemand anders was, een arme sloeber in een van de steegjes, dan had je natuurlijk een heel ander perspectief op de stad. Dat is wat we in deze tentoonstelling de bezoekers mee willen geven: het hangt er vanaf wie je bent, hoe je kijkt naar het verleden van Amsterdam. Hoe je kijkt naar een specifiek schilderij of een specifiek verhaal."
Andriaen Pietersz Raep
Een ander mooi voorbeeld van zo'n perspectief is het schuttersstuk van Cornelis van der Voort. "Dit schuttersstuk is helemaal niet het mooiste dat we hebben", zegt Tom van der Molen er direct bij. "Maar we hebben 'm om een andere reden gekozen. Het gaat om deze man. Dat is Andriaen Pietersz Raep. Hij staat hier trots als kapitein van de schutterij. Zo wilde hij dat we hem zouden herinneren. Maar er zijn ook hele andere verhalen over hem te vertellen."
Tekst gaat door onder de foto
Dat andere verhaal wordt vertelt door Hans Broek. De schilder bleek verre familie te zijn van Raep. Na onderzoek ontdekte hij dat diezelfde Raep ook onderdeel uitmaakte van de Admiraliteit van Amsterdam. De marine was in de tijd van Raep actief bezig om forten te veroveren in Zuid-Afrika, waarmee de trans-atlantische slavenhandel voor de Republiek begon. Broek maakte er een drieluik van dat in de tentoonstelling is te zien.
Tekst gaat door onder de foto
Raquel van Haver
Het museum maakt, net als bij de schilderijen van Hans Broek, dankbaar gebruik van de visie van hedendaagse kunstenaars op heden en verleden. Een van die kunstenaars is Raquel van Haver. Zij hangt met een groot groepsportret van strijders tegen racisme prominent op de tentoonstelling. Op dit moment werkt ze aan een nog grotere opdracht: zes groepsportretten van gewone Amsterdammers die zich inzetten voor de stad. De schilderijen doen sterk denken aan de groepsportretten die ook prominent in het Amsterdam Museum zijn te zien.
Van Haver: "Dat waren toen de mensen die wat voor de stad deden: weeshuizen opzetten, ziekenhuizen opzetten, noem maar op. Het was toen wel de elite. Je moest je inkopen om op te schilderij te komen."
Dat is bij de schilderijen van Van Haver niet het geval.
Tekst gaat door onder de foto
AnneMarie Tiebosch is één van die mensen. Zij is actief in de Bijlmer.
"Zij is een soort buurtmoeder", zegt Raquel. "Iemand die altijd voor iedereen klaar staat. Ze helpt de wijk vooruit met al haar projecten."
Op het schilderij zelf is Tiebosch nog niet herkenbaar. "Het is pas de eerste laag", zegt Raquel erbij. "Je ziet er eigenlijk nog helemaal niks aan. Het is de onderlaag, er komen nog vijf lagen overheen. Sommige schilderijen staan al een jaar te drogen."
In 2025, als de stad 750 jaar bestaat, moeten de groepsportretten af zijn. Dat lijkt ver weg, maar zoals Van Haver werkt is dat nog een race tegen de klok.
Kijk hier voor meer afleveringen van Een museum voor Amsterdam
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app.
