De gemeente Gooise Meren heeft afgelopen jaar, naar nu blijkt, een groot aantal bonnetjes en andere stukken rond de bouw van de veelbesproken Muider nieuwbouwwijk De Krijgsman vernietigd. Er zijn twijfels of dat juridisch wel mag. Of dat nu is toegestaan of niet: door de stukken door de shredder te halen, wordt de kans met de dag kleiner dat Muiders ooit te weten komen op basis van welke afspraken de bouw van de wijk tot stand gekomen is en wat dat de gemeenschap gekost heeft. En dat terwijl er in Muiden al jaren de meest wilde geruchten over corruptie de ronde doen.
In het kort
- De gemeente Gooise Meren heeft vorig jaar veel documenten vernietigd die betrekking hebben op de bouw van de controversiële nieuwbouwwijk De Krijgsman in Muiden. Er zijn twijfels over de juridische toelaatbaarheid van deze actie.
- De bouw van de wijk, die plaatsvond op het terrein van een voormalige kruitfabriek, was omgeven door controverse, veel Muiders spraken zelfs over corruptie. Ondanks veel protest en onduidelijke afspraken met projectontwikkelaar KNSF Vastgoed, ging de bouw door.
- Er is al jaren een juridische strijd gaande om toegang te krijgen tot geheime documenten met betrekking tot de bouwplannen. Hoewel er af en toe wat documenten worden vrijgegeven, blijft het merendeel geheim en zijn er nu ook veel documenten vernietigd. Daardoor wordt het steeds moeilijker om ooit te controleren welke deals er gesloten zijn. NH sommeert de gemeente daarom te stoppen met vernietigen.
Deze samenvatting is gemaakt met AI en gecontroleerd door de redactie.
Even terug naar het begin: de zaak draait om nieuwbouwwijk De Krijgsman, aan de rand van Muiden op de grond van de roemruchte kruitfabriek die er honderden jaren zat.
Als de fabriek negentien jaar geleden voorgoed de deuren sluit, wordt er al een tijd gesproken over woningbouw op het grote stuk grond. Dat plan heeft lokaal veel tegenstanders. De bouw van de woonwijk heeft enorme gevolgen voor het kleine Muiden: de stad wordt plots twee keer zo groot, zowel qua omvang als aantal bewoners.
Daar komt bovenop dat voor de komst van de dure woningen de lokale sportclub plots moet wijken, waardoor het voortbestaan onzeker is. Ook de volkstuinen, een geliefde plek waar generaties opgroeien, verdwijnen.
Door heel Muiden is er veel tegenstand, vrijwel niemand lijkt de komst van de grote woonwijk te zien zitten. Er klinkt veel protest, maar de wijk komt er toch.
Schimmige afspraken
Toch is het niet alleen de komst van de woonwijk en de gevolgen daarvan, maar zijn het de nog altijd schimmige afspraken over de bouw van destijds, die al jaren de wenkbrauwen doen fronsen.
De totstandkoming van de bouwplannen gaan namelijk allesbehalve zonder slag of stoot. Vooraf was er veel getouwtrek tussen de toenmalige gemeente Muiden en KNSF Vastgoed. Laatstgenoemde projectontwikkelaar biedt aan het sterk met explosieven vervuilde kruitfabriekterrein te willen saneren, maar wel met de afspraak dat het daarna 1.700 huizen mag bouwen. Muiden vindt dat te veel.
Tekst gaat door onder de foto.
Uiteindelijk voelt KNSF Vastgoed zich zó tegengewerkt door Muiden dat het een van de grootste schadeclaims uit de Nederlandse geschiedenis op tafel legt: 370 miljoen euro. Als bouwen niet mag, dan moet de gemeente maar betalen. De angst dat die claim werkelijkheid wordt, drukt Muiden zowel politiek als financieel in een crisis. Als de gemeente moet gaan betalen, gaat het failliet en dat werkt flink door.
Strikt geheim
Uiteindelijk komt het allemaal toch goed, zo lijkt het. KNSF Vastgoed en de gemeente Muiden zijn het uiteindelijk betrekkelijk snel eens en komen in 2014 tot een overeenkomst. Het kruitfabriekterrein wordt schoongemaakt en klaargemaakt voor de bouw.
Hoe de kou uiteindelijk - op het oog betrekkelijk makkelijk - uit de lucht verdween, is nog altijd onduidelijk en bovenal voer voor speculatie. De verhalen dat bijvoorbeeld het terrein van de volkstuintjes voor slechts één symbolische euro werd overgedragen, leidt nog altijd tot veel boosheid.
Strafbaar
Welke afspraken er zijn gemaakt, is negen jaar later nog altijd niet te controleren. Een belangrijk deel van de zogeheten vaststellingsovereenkomst (een duur woord voor het stuk waarin alle afspraken zijn vastgelegd) is al jaren strikt geheim. Er is geen letter van te lezen en alle betrokken van destijds moeten er hun mond over houden, anders zijn ze strafbaar.
Tekst gaat door onder de foto.
Vrees voor maatschappelijke onrust
NH voert al vele jaren een juridische strijd om de geheime stukken boven water te krijgen. Dat gaat moeizaam: de gemeente en projectontwikkelaar KNSF Vastgoed stribbelen al jaren tegen. Een van de belangrijkste en vooral opvallende argumenten: vrees voor maatschappelijke onrust. Een argument dat vooral voor heel veel vraagtekens zorgt.
En om nog maar eens extra aan te geven hoeveel moeite er gedaan wordt om de stukken uit de openbaarheid te houden: de gemeente schermde er - toen de kwestie al twee jaar speelde - bijvoorbeeld eens mee de bewuste stukken toevallig 'niet meer te kunnen vinden'. De rechter dwong de gemeente destijds dan nog maar eens goed te zoeken. Met succes: de gemeente komt uiteindelijk met verhuisdozen vol stukken op de proppen. Slechts een deel wordt openbaar, het belangrijkste deel blijft geheim.
Gevecht gaat door
Het gevecht om de al jaren geheime stukken duurt tot op de dag van vandaag: enkele maanden geleden oordeelde de Raad van State - de hoogste bestuursrechter van het land - dat de gemeente Gooise Meren onvoldoende heeft beargumenteerd waarom de stukken geheim moeten blijven. De gemeente moest zich daar opnieuw over buigen en besloot twee weken geleden weer een plukje vrij te geven.
Maar nog altijd blijft het overgrote deel van de stukken geheim. Dat maakt dat Muiders al jaren niet kunnen nagaan welke afspraken er destijds gemaakt zijn over de woonwijk en dat veelgehoorde geruchten over 'corruptie van de gemeente Muiden' nog altijd niet ontkracht kunnen worden. "KNSF Vastgoed heeft de gemeente volledig in haar macht", klonk het de afgelopen jaren vaak in Muiden.
Stukken vernietigd
Het maakt het ook niet makkelijker dat er ondertussen op het gemeentehuis van Gooise Meren al een flink aantal stukken uit het groots opgebouwde KNSF-dossier door de papierversnipperaar verdwijnt. Als alle geheime stukken al eens openbaar worden, zal daarmee ook een deel van de inhoud niet meer te controleren zijn.
Dat er stapels met stukken vernietigd zijn, komt boven water doordat met een vernieuwd verzoek geprobeerd wordt om alle bonnetjes nog eens op tafel te krijgen. De indiener van dat verzoek kreeg tot zijn grote verbazing slechts twee documenten opgestuurd, terwijl het complete KNSF-dossier tientallen tot honderden bonnetjes telt. De reden: de rest is 'oud' en dus weggegooid.
De stukken die nu zijn vernietigd, zouden 'stukken die verband houden met gemaakte kosten' rond de omstreden vaststellingsovereenkomst zijn. Te denken valt aan bonnetjes, facturen en andere kostenoverzichten. Maar het gekke: welke stukken dat precies zijn en wat er op staat, is niet te controleren. En het erge: dat kan ook nooit meer.
Tekst gaat door onder de foto.
Handelt de gemeente volgens de wet?
De voornaamste vraag is natuurlijk of de gemeente de stapels stukken heeft mogen vernietigen. Daar zijn juridisch sterke twijfels over.
Het hangt er vooral van af wat voor bonnetjes het precies zijn. Als ze horen bij de bewuste vaststellingsovereenkomst dan gaat de gemeente over de schreef. Horen ze daar niet bij dan is het op z'n minst dubieus, omdat op het moment dat het hele dossier openbaar wordt flink wat puzzelstukjes ontbreken.
Gooise Meren schermt met de Archiefwet, de wet die bepaalt hoe lang de overheid bepaalde stukken moet bewaren. De lange lijst met vernietigde bonnetjes zijn zeven jaar bewaard en moeten daarna door de shredder, al geeft de Archiefwet ook nog wel ruimte tot discussie als het gaat om die bewaartermijn.
Geheime lijsten
Wat de wet wel voorschrijft is dat de gemeente een lijst bijhoudt van welke stukken er precies door de papierversnipperaar gaan. Als NH de gemeente Gooise Meren vraagt naar deze lijst, klinkt er in eerste instantie een resoluut 'zo'n lijst hebben we niet' door de woordvoerder. Als we de vraag nog eens officieel stellen, blijken die lijsten er wel te zijn. Maar het opvallende: deze lijsten zijn geheim. En zo houdt de woordvoerder voor: als je ze al hebt, heb je er weinig aan.
De 'vernietigingslijsten' zouden namelijk - voor zover ze niet zijn zwartgelakt - niet veel meer zijn dan een opsomming van genummerde documenten, zonder dat er ook maar iets vermeld wordt over wat voor soort document iets is en wat er ongeveer op gestaan zou hebben. En dat is ook nooit meer door iemand na te gaan.
Tekst gaat door onder de foto.
Dat de gemeente zo met het dossier omgaat, noemen de advocaten van Bureau Brandeis, het advocatenkantoor dat met NH de juridische strijd om de geheime vaststellingsovereenkomst voert, dubieus. "Het dossier is van dermate grote controverse dat vernietiging vanuit democratisch en rechtstatelijk perspectief ontoelaatbaar is", klinkt het in een brief die vandaag bij de gemeente op de mat ploft.
Namens NH sommeren de advocaten de gemeente te stoppen met het vernietigen van welk stuk uit het KNSF-dossier dan ook. "Gezien de grote belangen van de onderhavige procedure en de openbaarmaking van documenten in het KNSF-dossier en over de ontwikkeling van de Krijgsman, en om te voorkomen dat hier verdere afbreuk aan wordt gedaan."
Transparant gemeentebestuur?
Of de wet nu overtreden wordt of niet, het vernietigen van stukken door de gemeente schaadt het journalistieke onderzoek wel degelijk. Het slachtoffer daarvan is uiteindelijk de burger uit Muiden. "De mensen in Muiden hebben er recht op om te weten wat er met hun stad gebeurt, zeker als deze beslissingen grote gevolgen hebben voor de maatschappij", zegt Jacky de Vries, chef nieuws van NH.
"Dat is precies waarom wij als redactie al jaren proberen deze documenten in handen te krijgen. De inwoners hebben recht op een transparant gemeentebestuur, hebben het recht om te weten wat er in de stad speelt. Het vernietigen van zulke belangrijke documenten staat daar haaks op. Het is niet alleen slecht voor de journalistiek, die in een democratische samenleving de ruimte moet krijgen om het gemeentebestuur te controleren, het is ook niet goed voor de stad en zijn inwoners."
Worden alle geheimen ooit onthuld?
De voornaamste vraag blijft natuurlijk of ooit duidelijk gaat worden welke geheimzinnige deals er destijds zijn gesloten om de luxe woonwijk uit de grond te stampen en Muiden voorgoed te veranderen. En of de vele geruchten uit de samenleving over 'corruptie' en 'schandalen' daadwerkelijk waarheid zijn.
"Wij willen er best meer over zeggen, maar dat mogen we gewoon niet"
Het antwoord op de vraag blijft gissen. Het heeft er alle schijn van dat de geheime delen met afspraken van de vaststellingsovereenkomst, voorlopig nog wel geheim blijven. En zoals gezegd: zonder bonnetjes valt de boel uiteindelijk ook niet compleet te controleren.
De gemeente Gooise Meren legt de schuld vooral bij KNSF Vastgoed. Want: "Wij willen er best meer over zeggen, maar dat mogen we gewoon niet", zegt burgemeester Han ter Heegde voor de camera van NH. Hetzelfde wordt nog eens herhaald door zijn woordvoerder. Een argument dat deels waar is, maar uiteindelijk bepaalt de gemeente zelf over haar eigen geheimhouding. Dat andere partijen daar vervolgens bezwaar tegen kunnen maken, is een ander verhaal.
Veel irritaties
Toch valt goed te merken dat elke vraag over nieuwbouwwijk De Krijgsman, de veelbesproken voorgeschiedenis, de vele geruchten én projectontwikkelaar KNSF Vastgoed keer op keer tot de nodige ergernissen leidt. Niet alleen voor de camera, maar vooral ook als de camera's stoppen met draaien.
"Er is toch uiteindelijk een nieuwe woonwijk gekomen die een aanwinst is voor Muiden en die erg nodig was voor de levensvatbaarheid van de stad. Sommige dingen dienen nou eenmaal een hoger belang en uiteindelijk is alles goed gekomen. Dat dat niet altijd even makkelijk ging, hoort erbij. En dat daar soms wat discussie over is ook", reageert burgemeester Han ter Heegde lichtgeraakt.
Dat Muiders en andere belangstellenden exact willen weten wat er gebeurd is, wat er afgesproken is en tegen welke kosten, pareert Ter Heegde. "Ik wil ook wel eens wat, maar soms kan dat gewoon niet."