Museumstoomtram Hoorn-Medemblik heeft nieuw pronkstuk: vijf vragen over oudste stoomlocomotief

Waar komt de oudste stoomlocomotief vandaan? 

"Dit is locomotief RSTM 2, dat staat voor Rhijnlandsche Stoomtramweg-Maatschappij. In 1881 is deze locomotief gebouwd in Londen, voor het traject tussen Leiden en Katwijk. Al in 1930 had men het idee dat het zo'n bijzonder stuk was dat hij voor museumdoeleinden moest worden bewaard. Hij kwam toen in de collectie van Het Spoorwegmuseum terecht en enkele jaren geleden, in eeuwige bruikleen bij ons." 

Hoeveel van dit soort locomotieven waren er?

"Je moet niet vergeten dat rond 1900 het railvervoer het enige snelvervoer was op de lange afstand. Dus er waren best veel locomotieven. Dit soort stoomtramlocomotieven, van dit model, daar zijn er in Nederland 500 van geweest uiteindelijk tot ongeveer 1950. Daar is deze oudste van over gebleven. Het was vooral reizigersvervoer. Dit is overigens niet de alleroudste die in Nederland gereden heeft. Twee jaar ervoor, in 1879, ging de eerste rijden tussen Den Haag en Scheveningen alleen daar werd weinig ruchtbaarheid aan gegeven. Dat was het moment dat de toenmalig kroonprins overleed en er helemaal geen ruimte was voor festiviteiten dus met zonder al teveel trompetgeschal, is die tramlijn toen geopend. Maar vanaf 1880 zie je die eerste stoomtreinlijnen ontstaan en daar reden deze Merryweather locomotieven."

Zo was het voor machinisten om op de stoomlocomotief te werken:

Qua uiterlijk ziet het er niet uit als een typische locomotief, hoe komt dat? 

"Nee zeker niet. Dat vraagt wel wat toelichting. Rond 1830 werden er eerste proeven genomen om in Amerika trams te voorzien van een soort ingebouwde stoommachine. Heel vaak lagen dit soort tramlijnen in de berm van bestaande wegen. Daar liepen ook paarden en als ze een stoomlocomotief zouden zien, zouden ze vreselijk schrikken. Dus ze maakten ze een stoomlocomotief, die eruitzag als de wagens die paarden toen trokken." 

Maar toch was het onder de motorkap, een echte locomotief.  Een unicum in Europa, laat René zien: 

Wat maakt dat eerste model stoomlocomotief uniek? 

"Dat is nogal een technisch verhaal. Maar eigenlijk komt het erop neer, dat hij heel kleinschalig gemaakt is. De eerste stoomlocomotieven in Nederland reden zo'n 15 kilometer per uur en vervoerden maar een paar rijtuigen. Dus het vervoer was veel kleinschaliger dan in een latere periode, zoals ook die we hier in het museum hebben. Dit is echt de oerversie, hij is zo klein. Ik zeg altijd maar: 'je kunt hem nog net niet onder je arm meenemen', zo klein is hij."

Hij is niet alleen klein, maar heeft ook een bijzonder uiterlijk wat alles te maken heeft met de industriële revolutie, legt René in deze video uit: 

Het is al bijna 100 jaar een museumstuk, hoe wordt hij onderhouden? 

"Het is moeilijk te achterhalen wat er vanaf de 1930 is gebeurd. En het is helemaal schimmig wat er met de oorlogsjaren is gebeurd, mogelijk zijn er toch wel wat beschadigingen aan geweest die later hersteld zijn. Toen wij hem hier kregen, hebben we heel bewust gekozen om hem niet rijvaardig te restaureren. Want dat zou betekenen dat je er teveel dingen aan moet wijzigen ten opzicht van het originele materiaal. Wel hebben we het rolvaardig gemaakt, want hij moet altijd verplaatst kunnen worden."