Fraude of duwtje in de rug? ChatGPT houdt gemoederen in hoger onderwijs flink bezig

“Sommigen collega’s vinden dat we ChatGPT moeten omarmen, anderen zeggen dat we het einde van de wereld hebben bereikt”, zegt Talita Ferrantelli, docent bij Politics, Psychology, Law and Economic (PPLE) aan de Universiteit van Amsterdam. 

Afgelopen jaar voerden Ferrantelli en haar collega’s meerdere discussies over gebruik van het computerprogramma, maar tot consensus kwam het nog niet. “Er is nu wel een protocol, maar iedere docent beslist zelf hoe ze ermee omgaan.”

ChatGPT, een computerprogramma dat op aanvraag coherente teksten kan schrijven, is populair onder studenten. Het programma heeft antwoorden op alle vragen, kan feedback geven en schrijft beter dan de gemiddelde student. ChatGPT is als een slimme klasgenoot, maar dan een die altijd klaarstaat om je te helpen. 

Voor docenten en examencommissies betekent ChatGPT dan ook een radicale verandering. Niet langer kunnen ze ervan uitgaan dat studenten hun eigen teksten hebben geschreven. Want wat als de tekst briljanter is dan de student zelf? En hoe controleer je nog op plagiaat? 

Een grote verandering

“ChatGPT heeft enorme invloed op het onderwijs", stelt David Feenstra, docent bij antropologie aan de Universiteit van Amsterdam. Afgelopen jaar zag hij niet alleen de schrijfwerkgroepen veranderen, ook overwegen hij en zijn collega's om op andere wijze te toetsen. "In het tweede en derde jaar moeten studenten hun examens thuis maken. Soms krijgen ze daar een week de tijd voor. Nu blijkt dat ChatGPT ook in staat is om die opdrachten voor je te maken."

Het leidde tot een gesprek met studenten, en een andere aanpak. Zo kiezen docenten steeds vaker voor tentamens op locatie en krijgt ook het schrijfonderwijs een nieuwe impuls. "Ik zie een herwaardering voor plenaire schrijfsessies, waar studenten met elkaar in gesprek gaan over de teksten die ze hebben geschreven." 

Ook bij de studie Politics, Psychology, Law and Economic pasten docenten vorig jaar de opdrachten aan om fraude te voorkomen, vertelt Ferrantelli. De algemene vragen maakten plaats voor specifieke onderwerpen, die tijdens de werkgroep waren besproken. "We hebben zelf geprobeerd om het essay te schrijven met ChatGPT. Toen we zagen dat de robot met een slecht antwoord kwam, wisten we dat we goede vragen hadden bedacht."

Fraude

De zorgen van de docenten zijn niet onterecht. Bij de Hogeschool van Amsterdam zag de examencommissie sinds de lancering van ChatGPT een toename van het aantal fraudemeldingen, en ook bij Hogeschool InHolland en op de UvA zijn enkele gevallen bekend van ongeoorloofd gebruik van ChatGPT. 

"Docenten merkten bijvoorbeeld dat bepaalde dingen niet klopten, of dat er hele foutloze Engelse teksten werden ingeleverd." zegt Ria Jacobi, beleidsadviseur bij InHolland. 

Toch blijkt het herkennen van fraude erg lastig. Vanwege de kans dat detecteerprogramma's een valse uitkomst kunnen geven, wordt dat afgeraden. In plaats daarvan moeten docenten uitkijken naar 'uitzonderlijk taalgebruik, ontbreken van persoonlijke reflecties en uitspraken die sterk afwijken van de lesstof'.

Een andere optie, vertelt Ferrantelli, is de vraag voorleggen aan ChatGPT. Bij vermoeden van plagiaat kan je aan het computerprogramma vragen of hij het geschreven heeft. ChatGPT geeft daar dan 'eerlijk' antwoord op. Die methode is niet altijd betrouwbaar, zegt Ferrantelli, dus uiteindelijk geeft het oordeel van de docent de doorslag. 

Potentie

Toch veroorzaakt ChatGPT niet alleen maar kommer en kwel, zeggen de docenten. Bij verantwoordelijk gebruik, biedt het computerprogramma studenten een-op-een begeleiding en kan het juist een positieve rol spelen in hun ontwikkeling. 

"Ik wil juist dat mijn studenten het gebruiken", zegt Jurjen Helmus, AI-expert en docent aan de HvA. "Kunstmatige intelligentie gaat niet meer weg, en we moeten studenten nu leren hoe ze ermee om moeten gaan." 

Afgelopen jaar studeerden twaalf studenten bij hem af. Geen van hen leverden geplagieerde lappen tekst in, zegt Helmus. Maar het programma hielp hen wel om de juiste vragen te stellen. En daar zit volgens Helmus precies de toegevoegde waarde van het computerprogramma: “Je krijgt alleen een bruikbaar verhaal uit ChatGPT als je zelf hebt nagedacht over wat je wil weten.”

Ook Bert De Jong, docent Business studies aan Inholland Alkmaar maakte samen met zijn afstudeerstudenten veelvuldig gebruik van ChatGP. "Het biedt een nieuwe kans om mijn studenten te leren schrijven en denken", zegt De Jong. "Daarnaast bespreken we de gevaren en morele dilemma's. Ze moeten leren reflecteren. Het is dus niet de bedoeling dat ze alles klakkeloos overnemen." 

Docenten beschouwen ChatGPT dan ook meer als hulpmiddel. "Je kunt het vergelijken met Youtube", zegt Ferrantelli. "Veel studenten gebruiken allang verschillende media om teksten beter te begrijpen. Ze luisteren naar podcasts, of kijken video's op YouTube. ChatGPT is net zo'n hulpmiddel."

Het belangrijkste, zeggen de docenten, is het onderscheid tussen het proces en het eindproduct. "ChatGPT kan een hele fijne sparringspartner zijn, ook voor studenten waarvan de familie taaltechnisch niet kan helpen. Maar studenten die klakkeloos ChatGPT teksten overnemen, nemen hun eigen ontwikkeling niet serieus", aldus Feenstra.