Woningen bouwen op lege boerenerven? Vergeet het maar, zegt de provincie

Het is inmiddels acht jaar geleden dat Joris Beerepoot aan de gemeente Opmeer vroeg of hij woningen mocht bouwen in het oude bollenbedrijf van zijn vader. Zijn vader ging met pensioen en liet zo'n 8000 vierkante meter aan schuren en een kas achter. Alles volbouwen vond Beerepoot niet reëel in het pittoreske Spanbroek, maar een paar woningen aan de Lintweg zou toch wel mogen?

'Nee', zei de gemeente Opmeer. Volgens de toen nog geldende ruimte-voor-ruimte regeling, moest Beerepoot alle schuren slopen en daar maximaal 1 woning voor terug bouwen. Na flink zoeken vond hij een zijpaadje: een nieuwbouw stolpboerderij mag je wel opsplitsen in twee woningen. 

Sinds een maand woont Beerepoot in de ene woning en zijn broer in de andere. Dat het acht jaar zou duren, had hij niet verwacht. "Wij dachten, die stallen staan daar toch te verpauperen en wij willen er gewoon wat moois voor terug bouwen."

1.418.000 vierkante meter aan leegstand

De vader van Beerepoot is niet de enige boer die ophoudt met het boerenbedrijf. Tussen 2000 en 2030 stoppen zo'n 3.200 Noord-Hollandse boeren, blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Wageningen. De meesten hebben geen opvolging, worden uitgekocht of vinden het genoeg geweest. 

De vraag is nu wat er met die schuren en stallen moet gebeuren. Dat er iets geregeld moet worden is wel duidelijk. Als het zo doorgaat zal in 2030 zo'n 1.418.000 vierkante meter leegstaan. Verloedering van het platteland ligt op de loer en criminelen zouden de ruimtes gebruiken als opslagruimte, of drugslab.

Vanuit verschillende Noord-Hollandse gemeenten klinkt een duidelijk signaal: gebruik de leegstand om woningen in te bouwen. Er is een nijpend woningtekort en alle beetjes helpen. Bovendien lenen de leegstaande schuren zich goed voor de bouw van mantelzorgappartementen, zeiden ook de Wageningse onderzoekers in 2017. 

Maar de provincie Noord-Holland ziet het niet zitten. Volgens de woordvoerder zijn lege stallen op het platteland geen oplossing voor het woningtekort. Woningen bouwen in landelijk gebied zou de kwaliteit van het landschap aantasten, terwijl juist het buitengebied zoveel mogelijk beschermd moet worden.

De regels over het bouwen van woningen op een boerenerf zijn vastgelegd in de regeling Vrijkomende Agrarische Bebouwing, die sinds 2020 van kracht is. Hierin staat dat een boer maximaal twee woningen mag bouwen, maar daarvoor wel eerst minimaal 1000 vierkante meter aan bebouwing moet slopen. 

Duur, duurder, duurst

In Koggenland probeert Rosalien van Dolder het tij te keren. Het provinciale beleid van maximaal twee woningen zou te repressief zijn, en niet in verhouding staan tot het aantal mensen dat een woning zoekt. 

"Twaalf zorgwoningen op een afgelegen erf, of een aantal jongerenwoningen in een leegstaande schuur? Prachtige initiatieven, maar het mag niet. De provincie Noord-Holland houdt werkelijk alles tegen." 

En daarbij, zegt Van Dolder, wordt woningbouw op deze manier veel te duur voor de meeste boeren. "Als je eerst de boel moet slopen, en daarna twee woningen mag bouwen, dan worden dat vaak hele dure woningen. Dat terwijl we behoefte hebben aan betaalbare appartementen."

Meermaals sprak ze de gedeputeerden aan op de regels, vertelt ze. Maar wonen doe je in de stad, zeggen coalitiepartijen VVD en D66. In het coalitieakkoord staat de afspraak om zo min mogelijk in het landelijk gebied te bouwen en woningen bouwen op een boerenerf past volgens de provincie dan ook niet binnen die visie. 

"Wij houden vast aan een open landschap, zegt D66-er Sijmen Mulder. "Je wilt niet zoiets als Zuid-Holland, dat je niet meer weet in welk dorpje je bent omdat alles aan elkaar vast is gegroeid. Als er twaalf woningen op een erf verrijzen, dan willen mensen ook een busverbinding, een goede infrastructuur en een bibliotheek. En dan krijg je al snel verrommeling van het landschap."

 

Verruiming van het beleid?

In 2020 probeerde Jaap Hollebeek van de Partij voor de Dieren de wet te veranderen van maximaal twee woningen, naar meerdere woningen, maar dat mislukte. Via een motie van de ChristenUnie kwam er iets van versoepeling: in plaats van twee woningen mogen er vanaf volgend jaar drie gebouwd worden. 

"Openheid is een waarde op zich geworden", zegt Hollebeek. "En dat is een groot probleem voor de leefbaarheid van de dorpen. Het zou goed zijn als we wat meer zouden toestaan." 

In het 'Masterplan Wonen', dat door de provincie Noord-Holland begin dit jaar werd gepubliceerd, stond een programma aangekondigd om te onderzoeken of de wet verder verruimd kon worden. Maar die voorstudie is nog niet begonnen, zegt de woordvoerder. 

Bovendien is het de vraag of het proefproject überhaupt nog gaat gebeuren, zegt Sijmen Mulder: "Het Masterplan is een stille dood gestorven, want het is veel te laat gekomen. Alles wat erin staat is nog niet af, en ik vraag me af of dat nog gaat gebeuren."

 

Woningnood

Die verruiming naar drie woningen zal volgens Van Dolder geen verschil maken. De woningnood is hier hoog, zegt zij. Begin dit jaar schreven 1752 mensen zich in voor 42 woningen in Hensbroek. "De provincie denkt dat niemand in de dorpen wil wonen, maar dat is gewoon niet waar."

En daarbij, zegt Van Dolder, voor de bouw van drie woningen op een boerenerf moet de gemeente Koggenland evenveel moeite doen als voor de bouw van 100 woningen in een stad. "Het kost dan verhoudingsgewijs te veel tijd en geld. We moeten dan dus ook vaak nee zeggen tegen initiatieven voor twee of drie woningen."

 

In Ede mag veel meer

Dat Noord-Holland relatief streng beleid voert met een maximum van twee woningen, blijkt uit een gesprek met bestuursadviseur Paul van Daalen van de gemeente Ede. Bij die Gelderse gemeente hebben ze sinds een jaar nieuw beleid ingevoerd, waar ze van de provincie Gelderland voldoende ruimte voor krijgen.

"Door de uitkoopregelingen zullen een hoop boeren stoppen met hun bedrijf. En wij willen hen wel iets kunnen bieden," zegt Van Daalen. Op drie plaatsen gaf de gemeente toestemming om meerdere woningen in leegstaande schuren te bouwen. Daarnaast biedt de gemeente, naast woningbouw, ook andere mogelijkheden aan stoppende boeren. Boeren kunnen kiezen uit verschillende opties, zoals bijvoorbeeld recreatie of horeca op het erf. Ook krijgen zij korting voor het wijzigen van het bestemmingsplan. 

Maar in Noord-Holland is verruiming van het beleid voorlopig niet aan de orde, zegt ook Remine Alberts van oppositiepartij SP. "Om het open landschap te behouden proberen we zo streng mogelijk te zijn. Het is in principe 'nee, tenzij'. En de tenzij is behoorlijk ingeperkt."