In het programma De Verdwenen Stad gaan we iedere keer naar een andere plek in Haarlem om te kijken hoe die in de loop van de tijd is veranderd. In deze aflevering staan de Onze Lieve Vrouw van de Heilige Rozenkrans en de Heilige Dominicuskerk centraal, in de volksmond beter bekend als de Spaarnekerk. Ooit was deze Rooms-Katholieke kerk de blikvanger aan het Spaarne, maar in 1983 ging het indrukwekkende gebouw tegen de vlakte. De buurt treurt nog steeds om haar geliefde kerk.
Op een bankje aan het Spaarne zitten twee oudere dames in het zonnetje. Ze wonen in de buurt en zijn allebei van een leeftijd dat ze de Spaarnekerk, die in 1983 werd gesloopt, nog in volle glorie hebben meegemaakt. "We wonen hier al bijna vijftig jaar, mijn man en ik", vertelt Nynke Porcelijn. "Dus de Spaarnekerk ken ik nog. Ik vind het erg jammer dat deze er niet meer is. De kerk was beeldbepalend en hoorde echt bij de buurt. Ook het geluid van de kerk, de klokken, daar raak je aan gehecht."
Blikvanger
Om een idee te krijgen van hoe deze beeldbepalende kerk eruit zag, gaan we naar het Noord-Hollands Archief. Bianca Hoefman heeft voor ons een paar foto's gevonden. Uit een van de archiefdozen haalt ze een van de oudste foto's uit de collectie, eentje uit 1890. "De kerk weerspiegelt al in het water", zegt Hoefman. "Het is vijf jaar na de bouw dat de foto gemaakt is. Het was een hele mooie kerk, met een hoge, spitse toren. Het was een echte blikvanger. Je kon er niet om heen. Als je langs het Spaarne ging, zag je de Spaarnekerk."
"Het was een echte blikvanger. Je kon er niet omheen. Als je langs het Spaarne ging, zag je de Spaarnekerk"
Appartementen
"Kijk, zo mooi was het eigenlijk", zegt Gabriël Verheggen van ABC Architectuurcentrum Haarlem. We staan aan de overkant van het Spaarne, recht tegenover de plek waar de kerk ooit stond. In zijn hand heeft hij een foto van de Spaarnekerk. Het maakt het contrast, met hoe het ooit was, nog groter. Nu staat er een appartementencomplex. "Daar mag je van alles van vinden", zegt hij. "Echt jaren tachtig: geen detaillering, goedkopere materialen en een beetje kleur erin. Er moest gewoon veel gebouwd worden. Je ziet aan alles dat het net niet aansluit bij wat er staat. Daar stond dus die prachtige toren van architect Margry, die grensde aan het water. Als je deze foto ziet, word je blij. Nu is het gewoon woningbouw waar je aan voorbij loopt."
Dracula
Tegen het appartementencomplex aan is een deel van het trappenhuis van de kerk blijven staan. Dat is het enige wat nog aan de kerk herinnert. Dat, en de torenspits. De rijzige torenspits die ooit trots de hemel in prikte, staat nu bovenop een snackbar in een armetierig winkelcentrum in Schalkwijk. Als proef op de som vragen we voorbijgangers of ze nog weten wat daar bovenop de snackbar staat. "Ja, dat weet iedereen, Haarlemmer zijnde", zegt één van hen. "Die spits stond aan het Spaarne." Mooi vindt hij het alleen niet op deze plek. "Nee, afschuwelijk. Het is net de pet van Dracula."
De laatste mis
Er staat helaas niet op wanneer deze is gemaakt", zegt Bianca Hoefman van het Noord-Hollands Archief. In haar hand heeft ze een foto van een Spaarnekerk die goed gevuld is met kerkgangers. "Het zou zomaar kunnen zijn dat dit de laatste mis is voor de sluiting van de kerk. In 1975 werd de laatste hoogmis gehouden. Daarna ging de kerk dicht. Je kan je voorstellen dat iedereen die iets had met die kerk, daar ook bij aanwezig was."
Leegloop
De kerk had in de jaren daarvoor te maken gehad met een verminderde belangstelling. De aantallen kerkgangers daalden drastisch. "De kerken liepen destijds ook al leeg", zegt Hoefman. Daar kwam bij dat de kerk groot onderhoud nodig had. "Daar was zo'n honderdduizend gulden voor nodig. Het was een combinatie van een kerk die eigenlijk te groot was om mee door te gaan en het geld voor de verbouwing was er niet. Ze hadden al schulden. Het was niet meer te realiseren."
Er is in die tijd nog wel gekeken of het kerkgebouw gebruikt kon worden voor andere doeleinden. Er waren plannen om van de kerk een poptempel te maken of er appartementen in te realiseren, maar uiteindelijk werd na een jarenlange zoektocht toch besloten het gehele gebouw te slopen. Het moest daarvoor zelfs van de monumentenlijst worden gehaald.
Weemoed
"Ik denk dat de mensen die in dat appartementencomplex wonen, heel blij zijn", zegt Gabriël Verheggen. Hij doelt hiermee vooral op het uitzicht. "En het zullen ook vast hele fijne woningen zijn. Maar de parochianen van toen en de mensen in de stad zullen zeker af en toe met weemoed terugdenken aan die tijd. Van: weet je nog dat die spits daar stond en niet daar in Schalkwijk."
Kijk hier voor meer afleveringen van De Verdwenen Stad Haarlem
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app.
