Al drie weken lang nemen onderzoekers van het Wateronderzoek- en adviesbureau Aquon op zes plekken monsters langs de route van de Swim to Fight Cancer, dat zondag plaatsvindt. Bij de Catherijnebrug over het Spaarne, de Begijnebrug in de Bakenessergracht, de Korte Veerstraat, de steiger bij de Vissersbocht en de Jansbrug op de Nieuwe Gracht. 

'Grootste vrees'

Vorig jaar was het een bittere pil voor de organisatie van de Swim, waarmee geld ingezameld wordt voor onderzoek naar kanker. "Onze grootste vrees is werkelijkheid geworden", zei voorzitter Dick Kol toen hij het evenement aflaste omdat er een explosie aan blauwalgen werd geconstateerd. Dat was op 16 september, twee dagen voordat de zwemmers het water in zouden springen. 

Tekst gaat door onder de kaart

Het Hoogheemraadschap Rijnland komt morgen met het definitieve advies. En daarbij wordt niet over één nacht ijs gegaan, legt waterkwaliteitsexpert Wouter Balster uit. 

1. Wat kan roet in het eten gooien? 

"Blauwalgen. Dat zijn kleine cellen die toxisch stofjes kunnen uitscheiden. Zwemmers worden dan ziek of krijgen huidklachten." Maar Balster heeft nog een boosdoener op het vizier: "Poepbacteriën, zoals E-coli. Die kan in het water terecht komen door uitwerpselen van vogels of van koeien. Van die laatste dieren hebben we natuurlijk niet veel last in Haarlem. Maar het kan ook uit het riool komen, als er bijvoorbeeld veel neerslag is en het riool overloopt."

De uitwerpselen van vogels roept wel een vervolgvraag op. Hoe zit dat met de heersende vogelgriep? Kan dat nog via  vogelpoep in het water verspreid worden?  "Dat is nog lastig vast te stellen", zegt Wouter Balster. "Maar als er veel vogels zijn, dan is er ook veel vogelpoep en dan overschrijd je de norm en krijg je toch een negatief advies."

2. Hoe gaat het wateronderzoek in zijn werk? 

"Het advies dat wij van het Hoogheemraadschap over de waterkwaliteit geven, gaat volgens een protocol van het STOWA, het kenniscentrum voor de waterschappen. Op verschillende locaties nemen we watermonsters. Dat wordt niet zomaar uit het water geschept, maar door gecertificeerde monsternemers op zo'n 30 centimeter waterdiepte." En volgens Balster moet het ook niet in een hoekje met veel afval genomen worden. "Het moet wel representatief zijn voor het water waarin gezwommen wordt." In het laboratorium van Aquon in Leiden worden dan analyses verricht. 

Tekst gaat door onder de foto

3. Wat en wie zijn bepalend voor de beslissing of de Swim door kan gaan?

"We hebben zwemwaternormen die ook gehanteerd worden bij vaste zwemlocaties in de natuur. En dan mogen er bijvoorbeeld niet meer dan 400 kolonies van de poepbacteriën aangetroffen worden."

Balster probeert niet al te technisch te worden. In het Blauwalgenprotocol van het RIVM wordt twee risiconiveaus gebruikt, waarbij een waarschuwing of een negatief zwemadvies wordt afgevaardigd. "Het besluit om de Swim door te laten gaan ligt wel bij de organisatie van het evenement. Het Hoogheemraadschap Rijnland geeft puur een advies over de zwemwaterkwaliteit."

4. Is het weer nog van belang? 

Vorig jaar zou de Swim to Fight Cancer in september plaatsvinden. Het water was in de zomer flink opgewarmd en dan krijgen op meerdere zwemlocaties in de natuur bacteriën vrij spel. "Nu is het nog niet zo warm geweest en dat is dus een positieve ontwikkeling. Maar het zou best wel kunnen."

Toch denkt de waterkwaliteitsexpert Balster niet dat het water in een stad nu al een broeinest is voor algen en bacteriën. "Grotere wateren met veel doorstroming vinden de blauwalgen niet zo fijn. De kans dat de normen dan overschreden worden is erg klein. Maar door een paar warme dagen kan de blauwalgpopulatie in het water wel snel groeien."

De temperatuur van het water is ook van belang of de mens er goed in gedijt. Zwembond KNZB vindt dat er niet gezwommen kan worden in water met een temperatuur onder de 16 graden. Vrijwilligers van de organisatie van de Haarlemse editie van de Swim houden dan ook met enige regelmaat de thermometer in het water van het Spaarne. "We zien dat het water koel blijft, zo tussen de 17 en 19 graden. Maar het zal volgens mij niet snel daaronder komen."

5. Hoe groot is de kans dat de Swim op het laatste moment weer niet door kan gaan? 

"Tot nu toe hebben we geen reden om aan te nemen dat de waterkwaliteit slecht is, maar de metingen moeten dat uitwijzen. Het blijft lastig te voorspellen." Dat de watermonsters al een paar weken lang worden genomen, geeft volgens Wouter Balster aan dat er een gunstige uitgangspositie is. "Het is een soort vinger aan de pols. En hadden we al wat gesignaleerd, dan konden wij ons peilbeheer bekijken en de organisatie uitzoeken of er alternatieve mogelijkheden in het zwemparcours waren." 

Het advies van het Hoogheemraadschap Rijnland is dus niet dwingend. Maar de organisatie van de Swim to Fight Cancer zal het zonder meer opvolgen, laat Milanne Theunissen weten. "Je kan het niet maken als het zwemadvies negatief is en dat dan mensen ziek worden. Dat kan echt niet."