De Verdwenen Stad: de Haarlemse Raaks onderging een metamorfose, maar niet iedereen was blij

Waterloop

De Raaks was oorspronkelijk een waterloop die in de loop van de vijftiende eeuw binnen de stadsmuren kwam te liggen. Om er voor te zorgen dat je via het water niet alsnog de stad in kon komen, werd een waterpoort gebouwd, compleet met twee torens. Het water werd afgesloten met een ketting: een raaks. Hier dankt de straat zijn naam dus aan. 

Met erfgoedspecialist Marius Bruijn staan we op een vluchtheuvel midden op de Raaks. We hebben zo een mooi overzicht over de weg die naar het centrum gaat, met aan het eind de spits van de Sint Bavo, die overal bovenuit torent. Achter ons heeft de stadsvernieuwing toegeslagen. Twee schoolgebouwen en een kerk hebben plaats moeten maken voor een gemeentehuis en appartementen. "Dat is heel erg goed", zegt Bruijn, "ik denk dat er heel erg veel woningen nodig zijn in het centrum van de stad. Het ziet er alleen niet uit."

Waar nu de gemeente huist, op de hoek van de Raaks en de Zijlvest, stond ruim tien jaar geleden nog het prachtige scholencomplex van de HBS. "Een vrij hoog, klassiek ogend gebouw. Een beetje geïnspireerd op de stijl van de zeventiende eeuw, maar wel op een veel modernere manier. Met hoge ramen en mooie beeldhouwwerken bovenop", zo omschrijft Marius Bruijn het voormalige schoolgebouw. "Het zag er vrij luxe uit."

Jack Horneman was ooit leerling op deze school. In 1951 zette de kleine Jack hier zijn eerste stapjes. Hij laat ons een film zien van een Sinterklaasviering, door zijn vader gemaakt. Op de opnames is nog de toegangspoort te zien en ook de binnenplaats van de HBS. "Die oude poort is er nog wel", vertelt Horneman. "Die zit nu in het nieuwe gemeentehuis dat daar gebouwd is. Op dezelfde plek."

"De poort en een aantal andere monumentale onderdelen is nog door de afdeling Erfgoed gered en teruggeplaatst in het gebouw dat er nu staat", vertelt Marius Bruijn. "Daardoor hebben we nog een aantal mooie bouwkundige details bewaard, maar aan de andere kant is het ook wel een beetje een middelvinger naar de bevolking toe: 'kijk, dit hebben we gesloopt!'. Maar laten we het positief houden: het is leuk dat het er is."

Het slopen van de schoolgebouwen en de kerk De Hoeksteen ging overigens niet zonder slag of stoot. Maar ondanks de massale protesten en de ruim tweeduizend bezwaarschriften hield wethouder Kroskinski voet bij stuk. Zonder sloop geen parkeergarage, geen bioscoop en geen woningen. "Wij menen", zo was zijn verweer, "dat er een fantastisch plan voorligt waarin voor deze eeuw eigenlijk weer een apart stukje Haarlem wordt ingevuld."

Schandaal

Uiteindelijk ging dus het hele complex, inclusief de scholen en het kerkgebouw, tegen de vlakte. Marius Bruijn kan zich er nog steeds over opwinden: "Niemand zat erop te wachten. Het was een groot schandaal. Eén van de grootste schandalen van de stadsontwikkeling van de afgelopen twintig jaar, wat mij betreft." 

In 2011, na vijftien jaar strijd, werd het Raakskwartier officieel geopend. 

Kijk hier voor meer afleveringen van De Verdwenen Stad Haarlem