Biograaf Dik van der Meulen: "Ik probeer geen waardeoordeel te hebben"

Achter zijn bureau gezeten laat Dik van der Meulen een foto zien van zijn vader met Prins Bernhard. Zijn vader was geen fan van het koningshuis, maar had de foto toch in laten lijsten.

"Toen mijn vader een paar jaar geleden overleed, kwam die foto tevoorschijn." 

Toevallig is Bernhard ook het onderwerp van zijn laatste biografie. Voor Van der Meulen geen reden om de foto alsnog aan de muur te hangen. "Nee, dat gaat me te ver", voegt hij er resoluut aan toe.

Toch ben jij de afgelopen jaren naar bed gegaan met Bernhard en weer met hem opgestaan.

"Ja, als je een biografie schrijft over iemand, dan ben je daarmee bezig van het moment dat je opstaat totdat je moe bent. Maar daarna niet, hoor. Ik droom niet van hem."  

Nee? Hij bezoekt je niet af en toe?

"Nee, ik droom eigenlijk nooit over mijn werk."

Jouw werk krijgt steeds goede kritieken. Heb je een geheim?

"Nee, Ik krijg soms wel een compliment. Dan zeggen mensen dat ik schrijf zoals ik praat. Dat is niet zo, want schrijftaal is altijd anders. Maar als mensen dat zeggen, ben ik daar wel blij mee."

Hoe ga jij te werk?

"Ik ga op verschillende manieren te werk. Als je over iemand als Bernhard schrijft, dan zit je met de omstandigheid dat er al heel veel over hem gepubliceerd is. Je moet je in eerste instantie gewoon inlezen. Maar over Bernhard zijn zo veel meningen. Volgens sommigen deugde hij niet, volgens anderen juist weer wel. Je hebt jubelboeken en haatboeken. Dat is eigenlijk waar je bij Bernhard mee zit. Uiteindelijk probeer je gegevens te verzamelen en selecteer je wat je zelf belangrijk vindt. En je laat het aan de lezer om een oordeel te geven, maar je stuurt de lezer  wel."

Van der Meulen sprak ook mensen die de prins van dichtbij mee hadden gemaakt. Een van hen was verzetsheld Rudi Hemmes.

"Hemmes was een enorme bewonderaar van Bernhard. Hij herhaalde steeds: voor de prins heb ik altijd een grote achting gehad." 

Van der Meulen laat een opschrijfboekje zien, met daarin de aantekeningen van dat interview. Voor ons onleesbaar. Maar niet voor hem. Er is alleen wel een ander probleem.

"Als ik iemand interview, heb ik mijn leesbril niet op, Dat vind ik wel lastig. Ik zit dan een beetje 'op de gis' aantekeningen te maken."  

Archieven zijn een andere belangrijke bron.

"En die archieven bevinden zich overal. In Nederland natuurlijk het Nationaal Archief. Het Koninklijk Huisarchief helaas nog niet. Dat is gesloten vanaf 1934, dus de hele periode van Bernhard is niet voor onderzoek toegankelijk." 

Het boek heet Bernhards oorlog, maar is dat dezelfde oorlog die anderen ook hebben gevochten, of was dat een hele andere oorlog?

"Dat is een ingewikkelde vraag, maar ook wel een goede vraag. Toen ik die titel bedacht, kon je het op twee manieren uitleggen. Het was natuurlijk letterlijk een oorlog, de Tweede Wereldoorlog. Daar was hij zeer actief in. Maar het was ook een soort innerlijke oorlog bij hem. Ik heb het idee, en ben daar niet de enige in, dat Bernhard het erg naar zijn zin had in die oorlog. Koning George van Engeland zou hebben gezegd: Bernhard is de enige die van de oorlog genoten heeft. Dat is ook wel een klein beetje het beeld dat je uit mijn boek krijgt. Over het algemeen is die oorlog hem wel bevallen. Hij is veel machtiger de oorlog uitgekomen, dan hij er in ging." 

Is jouw aanpak voor een biografie altijd hetzelfde? 

"Toen ik met de biografie van Multatuli bezig was, hield ik me niet bezig met de psychologie van de hoofdpersoon. Dat was trouwens een algemeen geldende regel. Het is ook niet mijn sterkste kant, dus ik was er ook wel blij mee. Maar daar kom je nu eigenlijk niet meer mee weg. Je moet wel iets proberen te doen aan duiding. Opschrijven waarom iemand deed wat hij deed. Dus Bernhards bravoure gedrag in de oorlog moet je waarschijnlijk toch koppelen aan zijn opvoeding en zijn jeugd in het Duitsland van die tijd. Die neiging is nu sterker dan twintig jaar geleden. Dus je veranderd wel een beetje. Maar wat niet veranderd is." 

Wat niet veranderde was Van der Meulens persoonlijke oordeel over de persoon. Dat mocht geen rol spelen.

"Ik was een fan van Multatuli toen ik met hem bezig was, maar dat wilde ik niet laten blijken. Ik was geen fan van Willem III, maar dat is ook bijna niemand. Toch wilde ik proberen dat niet naar voren te laten komen. Mijn oordeel over Willem III wilde ik zoveel mogelijk uitschakelen." 

Tekst gaat verder na de foto

Voor de biografie over Multatuli kreeg je de prestigieuze AKO Literatuurprijs. Hoe belangrijk is die prijs voor je geweest? 

"Die prijs had belangrijke voordelen: het was een hoop geld, je naam wordt er een beetje mee gevestigd en je verdient nog geld uit de verkoop. Tot dat moment was ik eigenlijk nog geen schrijver, maar het beviel me wel. Ik wilde ermee door. Het heeft dus wel een carrièreverandering bij mij teweeggebracht." 

Kijk hier voor meer Noord-Hollandse Iconen