Ga naar Content
West-Friesland

Bijna de helft van alle West-Friese kerken is geen kerk meer

26 januari 2023, 06.15 uur · Aangepast 26 januari 2023, 15.55 uur
Door: Trix Pieterse · Foto: NH Nieuws / Chantal Bos

Op de website van de Noorderkerk in Hoorn staat een foto van een groot tweepersoonsbed tegen een bakstenen kerkmuur, waar je volgens de eigenaar een geweldige huwelijksnacht kunt beleven. Opmerkelijk: want een paar jaar geleden was dit nog de woning van een koster. Maar die woont er al lang niet meer. Zoals zoveel kerken in West-Friesland sloot ook de Noorderkerk de deuren. Hier werd een Airbnb geopend. Wat gebeurde er met die andere kerkgebouwen?

NH Nieuws trok de afgelopen weken door West-Friesland om uit te zoeken hoe het gesteld is met de West-Friese kerken. Wat bleek: van de 116 West-Friese kerkgebouwen, worden er nog maar 59 gebruikt voor religieuze diensten. De rest zijn woningen, dorpshuizen, hotels of kantoren geworden. Voor zes gebouwen is nog geen nieuwe bestemming gevonden.

De West-Friese kerken lijken in een hoger tempo de deuren te sluiten dan in de rest van Noord-Holland. Volgens het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap hebben van de 904 gebedshuizen, zo’n 296 gebouwen een andere bestemming gekregen. In West-Friesland ligt dat aantal dus veel hoger: daar heeft bijna de helft van de gebouwen een nieuw leven gekregen.

Uitgeschreven

Het sluiten van de kerk is vaak een emotioneel proces, vertelt Paula Snoeijer, secretaris van de kerkenraad Hoorn-Zwaag-Blokker. Zes jaar geleden sloot haar kerkenraad de deuren van de Noorderkerk, wat tot een hoop frustratie en verdriet bij kerkleden leidde. "Die mensen waren gehecht aan het gebouw. Ze kwamen er al hun hele leven, zijn er gedoopt of hun ouders zijn er nog getrouwd. Een aantal leden heeft zich toen uitgeschreven."

Tekst gaat verder onder de foto. 

Foto: NH Nieuws / Chantal Bos

Hoe moeilijk ook, de kerkenraad van Snoeijer moest het besluit nemen; de diensten werden de laatste jaren steeds minder bezocht, en er kwamen maar weinig nieuwe leden bij. Het gebouw was te groot geworden voor het kleine gezelschap en het onderhoud te duur. Bovendien kregen ze de kerk bijna niet meer warm: "We hebben het ook nog even geprobeerd met van die heaters."

Rens Opbroek, voorzitter van de protestantse gemeente Het Vierkant, moest in 2010 eenzelfde besluit nemen. In de 'Bessie' in Nibbixwoud worden nu schilderslessen en balletlessen gegeven, maar tot 2010 werd er nog wekelijks gekerkt. "De predikant zei 'ik ga geen diensten meer houden voor zes mensen'. Toen zijn we ermee opgehouden."

Betrokken inwoners nemen de kerk over

Wat er met de Noorderkerk is gebeurd, een overname door particuliere ondernemers, is een nachtmerrie voor veel Westfriese dorpen, vertelt Ed Dekker in de Hensbroeker Kerk. Hij moest er niet aan denken dat een projectontwikkelaar er dure appartementen in zou bouwen, of dat er een tapijthandelaar in zou komen. Dus nam hij samen met een aantal andere betrokken Hensbroekers de kerk over. "Het kerkgebouw staat in het hart van het dorp en wij wilden het graag voor het dorp behouden." Dekker schafte een horecavaatwasser aan en organiseert er nu lezingen, concerten en talentendagen.

"De predikant zei: 'Ik ga geen diensten meer houden voor zes mensen'"

Rens Opbroek, voorzitter protestantse gemeente Het Vierkant

Dekker is niet de enige inwoner van West-Friesland met een hart voor het kerkgebouw. Van alle 58 kerken die een nieuwe bestemming kregen, zijn er 25 overgenomen door stichtingen. En dat zijn niet altijd mensen die naar de kerk gingen, blijkt uit onderzoek. Ook niet-kerkgangers zijn vaak gehecht aan de monumentale gebouwen, vooral omdat het gebouw het centrum van hun woonplaats is.

De protestantse gemeente Midden West-Friesland stootte de afgelopen jaren zeven van hun acht kerken af. Die kerkgebouwen, waaronder het Brakenkerkje in Obdam en het Kerkhuys in Spanbroek, werden allemaal overgenomen door betrokken inwoners.  

Ypie van der Veen, voorzitter van de kerkenraad, denkt dat de gebouwen in goede handen zijn. "En voor ons is het ook fijn want Hensbroek en Abbekerk staan allebei op de rand van onze gemeente. We huren die één of twee keer per jaar af en dan laten we ons nog even zien."

Tekst gaat door onder de foto. 

Kerk van Sijbekarspel - Foto: Wikimedia Commons CC BY-SA 3.0

Toch lukt zo'n overname door het dorp niet overal. De protestantse gemeente Het Vierkant sluit dit jaar de deuren van de kerk van Sijbekarspel, maar heeft nog geen geïnteresseerden gevonden die het over willen nemen. "We worstelen er een beetje mee", vertelt Opbroek aan de telefoon. "Iedereen zegt 'jeetje wat zonde', maar tot nu voelt niemand zich geroepen om het gebouw over te nemen."

Woning

Het Godshuis kan ook een prachtig woonhuis zijn. In 14 West-Friese kerken wordt nu gewoond. Zo werd het kerkgebouw van Midwoud onlangs verkocht voor 1.1 miljoen euro. Het gebouw werd compleet gerenoveerd door een projectontwikkelaar en heeft nu een visgraatvloer, een kookeiland en zwart deurbeslag. Om de oprijlaan op te komen moet je door een elektrische poort.

"Niemand voelt zich geroepen om het gebouw over te nemen"

Rens Opbroek, voorzitter van de kerkenraad

De Lutherse kerk in Enkhuizen staat nog te koop: voor 425.000 euro word je iedere ochtend wakker in een monumentaal pand uit 1623. Om ruimte te maken voor het marmeren keukeneiland en een extra slaapkamer, zijn het orgel en de preekstoel verwijderd.

Katholieken en protestanten

Van de rooms-katholieke Theresiakapel in Hem is straks weinig meer over. De voorgevel blijft weliswaar intact, maar aan de achterkant komen minstens tien appartementen. Het gebouw is geen Rijksmonument en ook geen gemeentelijk monument, waardoor de projectontwikkelaar een hoop mag veranderen.

Tekst gaat door onder de foto. 

Theresiakapel in Hem - Foto: Wikimedia Commons CC BY-SA 4.0

Het hele herbestemmingsproces was best ingewikkeld, vertelt Dinie Boonstra, voorzitter van de Sint Lucaskapel in Venhuizen. In de katholieke kerk bepaalt het Bisdom wat er met de kerkgebouwen gebeurt, en zij stellen hoge eisen aan de herbestemming. "Soms dacht ik dat ze het nog liever zouden platgooien dan dat er iets in het gebouw zou komen wat hen tegen zou staan."

Twee kerken over

Hoewel al bijna de helft van de West-Friese kerkgebouwen een nieuw leven heeft gekregen, zullen ook de komende jaren nog een hoop kerkdeuren sluiten. In de gemeente Enkhuizen staan nu negentien gebedshuizen, waarvan er nog negen een religieuze functie hebben. Enkhuizen verwacht dat er in 2040 nog twee van over zijn, waarvan één moskee.

Dit is een bericht van de gemeenschappelijke Westfriese nieuwsredactie

Meer nieuws uit West-Friesland?
💬 Blijf op de hoogte via onze Facebookgroep Nieuws uit West-Friesland. Reageer, discussieer en deel jouw nieuws
📧 Stuur ons jouw tips op via [email protected] of app ons via 06-23405405
✏️ Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]