Ga naar Content

Anton Pieck is trots van Den Helder, maar weinigen weten van spionnenleven broer Henri

Henri Pieck was spion voor de Russen, kunstenaar, geboren in Den Helder en minder bekend dan zijn tweelingbroer Anton. Hoewel juist Henri de gedoodverfde kunstenaar van de twee was. Henri Pieck leidde een bewogen leven en overleed op 12 januari 1972, vandaag 51 jaar geleden. Zijn leven kon bijna geen groter contrast hebben met dat van zijn tweelingbroer.

Henri Pieck - Foto: Wikimedia Commons

"Het is het verschil tussen een schoolleraar en een kunstenaar", zegt Francine Oonk, werkzaam bij Musea Zutphen en achterkleindochter van Anton Pieck, over de twee broers. Hun jonge jaren trokken ze veel samen op. Beiden hadden op jonge leeftijd al een passie voor tekenen.

Niemand kon toen vermoeden dan Anton één van de bekendste kunstenaars van Nederland zou worden. Hij is bekend geworden door zijn romantische illustraties van oude stadsgezichten en als ontwerper van het Sprookjesbos in de Efteling. Waar Anton veel aandacht kreeg, bleef Henri vrijwel onbekend bij het grote publiek.

Den Helder

Henri, of Han, en Anton Pieck werden geboren in 1895 in Den Helder. Er was weinig geld: vader dronk het grootste deel van zijn inkomen weg in de kroeg en nam weinig mee naar huis. Dat de beide jongens dus toch op hun zesde op tekenles mochten, is bijzonder volgens Oonk: het laat zien hoeveel passie zij beiden hadden voor kunst.

Ook als ze in hun tienerjaren naar Den Haag verhuizen blijft deze passie springlevend in beide jongens. Oonk: "Ze haalden op hun veertiende hun lesbevoegdheid voor het lager onderwijs en op hun zeventiende voor het middelbaar onderwijs. Bij hun diploma-uitreiking werd er gegrapt dat ze wel eens na konden gaan denken over hun pensioen."

"Hij overleefde Buchenwald door portretten te tekenen voor nazileiders die daar rondliepen"

Francine Oonk, werkzaam bij Musea Zutphen en achterkleindochter van Anton Pieck

Qua karakter verschillen de broers dan al enorm. Oonk: "Ze groeiden daarna echt uit elkaar. Anton was de ambachtsman en de tekenleraar. Hij koos ook voor een veilig beroep als docent. Henri werd gezien als de artiest. Van hem werd verwacht dat hij het meeste aan de wereld zou laten zien. Hij is veel gaan reizen."

Spion

Henri werkte onder andere als kunstenaar, ontwerper van tentoonstellingen en hij ontwierp veel omslagen voor boeken.

Maar ook in Henri's schijnbaar bourgondische leven als artiest schuilt een contrast: vanaf de jaren '30 is hij actief als spion voor de Sovjet-Unie. De affiniteit met het communisme heeft hij al vanaf de jaren '20. Hij reist door Europa en wint informatie in voor de Sovjet-Unie. Hij zou onder meer een tijdlang een Britse diplomaat hebben geschaduwd.

Henri weet deze activiteiten goed verborgen te houden voor zijn omgeving. Hij en Anton hebben tijdens deze jaren weinig contact en ook zijn tweelingbroer weet hier dus niets vanaf.

Buchenwald

In 1941 wordt Henri opgepakt voor medewerking aan een communistisch protestblaadje. Hij komt vast te zitten in Concentratiekamp Buchenwald. Oonk: "Hij overleefde het door portretten te tekenen voor nazileiders die daar rondliepen."

Daarnaast maakte Henri Pieck ook veel eigen werk in het kamp. "De tekeningen die hij daar maakte zijn schrijnend", zegt Oonk. "De manier waarop hij daar het lijden heeft vastgelegd, dat is ongelofelijk. Anton zag het als sommige van zijn broers beste werken." De tekeningen zijn later in een bundel uitgegeven.

De jaren na de oorlog raakte Pieck zijn vertrouwen in het communisme en de Sovjet-Unie kwijt. Hij schilderde nog maar zelden en werkte vooral als ontwerper van tentoonstellingen.

Eén van de tekeningen die Henri Pieck maakte in Buchenwald - Foto: Wikimedia Commons

Pieck overleed in 1972. Zijn broer Anton overleed pas vijftien jaar later, in 1987. Anton bleef, in tegenstelling tot zijn broer, tot zijn laatste dag tekenen. "Het is een tweeling, maar een verschil van dag en nacht en dat zie je ook in hun werk terug", zegt Oonk.

Ze legt het uit: "Henri was heel geïntrigeerd door de verschillende stromingen en ontwikkelingen in de kunst, Anton was daar wars van. Hij heeft juist zijn eigen stijl gehad en dat zijn hele carrière vastgehouden. Henri wilde zich laten inspireren door wat er om hem heen gebeurde."

"Anton was grondig en deed veel naslagwerk. Tekende hij een bakker, dan ging hij eerst naar een bakker om alles te bekijken. Als je kijkt hoe Henri dat deed: o ja, even snel. Het gebeurde snel, maar het was wel goed."

Oonk is als achterkleindochter van Anton Pieck trots op beide broers. "Het zijn mijn wortels. Ik denk dat zowel Anton als Henri ongelooflijk inspirerend kunnen zijn voor ons nu. Ze hadden duidelijk talent, en wilden er ook voor blijven werken. Geef niet snel op, ga door en geniet van wat je doet."

Lees ook

💬 Wil je niets missen uit de Noordkop?

Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]