Onderzoek: nieuwe rotondes Aalsmeer lokken gevaarlijk en ongewenst gedrag uit

De Burgemeester Kasteleinweg is onderdeel van de HOVASZ, een snelle busbaan tussen Uithoorn en Haarlemmermeer (Schiphol). Om reizigers zo snel mogelijk van A naar B te krijgen, zijn er onder meer op de Aalsmeerse verkeersader vijf rotondes aangelegd.

Op vier van de vijf rotondes (Van Cleeffkade, Dorpsstraat, Burgemeester Hoffscholteweg en Ophelialaan) rijden bussen dwars over de rotonde, en hebben voorrang op het overige verkeer (auto's en fietsers) dat met de rotonde meerijdt. Alleen op de rotonde Zwarteweg rijden ook de bussen met de rotonde mee, waarvoor onder meer is gekozen vanwege de vele fietsende scholieren. Die daar dan ook voorrang hebben op bussen en auto's.

Klachtenregen

Hoewel veiligheid bij de herinrichting hoog in het vaandel heeft gestaan, regent het sinds de ingebruikname van de rotondes klachten over de inrichting en veiligheid.

Al bij de opening van de rotonde Dorpsstraat in september 2021 voorspelden Aalsmeerders 'dat er slachtoffers zouden gaan vallen' op de 'niet goed doordachte' rotondes, zo blijkt uit reacties op onderstaande Facebook-post van winkeliersvereniging Aalsmeer Centrum.

"Blij dat deze rotonde in gebruik is genomen", aldus een Aalsmeerder. Zijn blijdschap heeft vooral te maken met het eind van de wegwerkzaamheden, want over de veiligheid van de rotonde heeft hij zijn twijfels. 

"Fietsers mogen in twee richtingen over de rotonde; ik weet nog niet of dat nou wel zo verstandig is, automobilisten moeten ogen in hun achterhoofd hebben om alles goed te kunnen overzien. De tijd zal het leren." 

Tekst gaat verder onder Facebook-post

De tijd hééft het geleerd: sinds de herinrichting zijn er meerdere gewonden gevallen op de Kasteleinweg. Zo werd Edwin Zijlstra werd op 18 mei op de rotonde Van Cleeffkade (zie afbeeldingen hieronder) door een bestelbus van zijn fiets gereden, vertelt hij aan NH Nieuws. 

"Toen ik vanaf de Oosteinderweg linksaf de rotonde wilde opgaan (toegestaan op dat punt, red), zag ik een bestelbus stilstaan." Toen hij afsloeg, dacht hij dat de bestuurder hem voorrang zou verlenen.

"Maar precies toen trok die bestelbus op en raakte de achterkant van mijn fiets", vertelt hij. De bestuurder van de bestelbus was volgens Edwin afgeleid en zich er mogelijk niet van bewust dat er ook fietsers van rechts kunnen komen.

Bij het ongeluk op de 'onoverzichtelijke' rotonde komt Edwin hard op zijn schouder terecht, breekt zijn been en een kies. Ruim een half jaar later heeft hij nog steeds last van zijn schouder. Ondanks die blessure stapt hij iedere ochtend op de fiets, 'want ik heb geen auto', en mijdt de 'onoverzichtelijke' rotonde daarbij niet. "Maar ik kijk nu wel extra uit."  

Ook de andere rotondes op de Kasteleinweg vindt hij onveilig, vooral omdat je als fietser of automobilist in korte tijd veel verschillende situaties moet beoordelen. "Dan heb je als fietser net gezien dat je voorrang gekregen van een auto, en moet je alweer op het rode licht voor de busbaan letten", vertelt hij over de verschillende voorrangssituaties voor de rijweg en de busbaan.

Het exacte aantal is niet bekend, maar sinds de herinrichting zijn er meerdere ongelukken gebeurd op de diverse rotondes op de Kasteleinweg. Ook Edwin is af en toe getuige. "Deze week nog bij de rotonde Zwarteweg, maar zonder gewonden denk ik." 

Onderzoek

Toch zijn niet de ongelukken of klachten, maar het besef dat het om ongebruikelijke rotondes gaat voor de gemeente reden geweest om onderzoeksbureau DTV in te schakelen. 

Camera's van dat bureau brachten in maart van dit jaar een week lang de rotondes Dorpsstraat, Van Cleeffkade en Zwarteweg in beeld, om zo het gedrag van weggebruikers te kunnen analyseren. Daarbij registreerden ze een ongeluk, meerdere bijna-ongelukken en tientallen andere conflicten (geen voorrang verlenen/in tegengestelde richting rijden) waarbij fietsen, auto's en/of bussen elkaar in de weg zitten.  

Na bestudering van de beelden trekken onderzoekers de conclusie dat 'de rotondes voor weggebruikers moeilijk te begrijpen zijn'. Dat heeft te maken met de ongebruikelijke inrichting - weggebruikers hebben nauwelijks ervaring met dit soort rotondes - maar ook met de inrichting zelf, die volgens onderzoeksbureau DTV op meerdere punten tekortschiet. "De basis van de rotondes voldoet niet, waardoor weggebruikers niet het gewenste gedrag vertonen."

Bussen en fietsers

Op de rotondes Dorpsstraat en Van Cleeffkade, waar de bus dwars overheen gaat, schuilt het gevaar volgens de onderzoekers vooral in de 'onduidelijke voorrangssituatie voor fietsverkeer'. "Eerst krijgen zij voorrang (op auto's, red), dan moeten ze voorrang verlenen (op de bus, red) en dan weer krijgen (op auto's, red)." Bovendien wekt het feit dat het rode fietspad óók ter hoogte van de busbaan rood is de indruk dat fietsers voorrang hebben op de bus, terwijl dat niet zo is.

Een bel en rood licht waarschuwen fietsers voor een naderende bus, erkennen de onderzoekers. Toch kan het voorkomen dat fietsers die signalen over het hoofd zien omdat ze vooral letten op de auto's van wie ze voorrang krijgen, en dus onvoldoende op de bus aan wie ze kort daarna voorrang moeten verlenen. Vooral bij de rotonde Dorpsstraat is dit risico groot, omdat de bus daar harder rijdt dan bij andere rotondes (waar haltes in de buurt liggen).

(Geen) voorrang

Los van de bussen en de busbaan komt het geregeld voor dat automobilisten laat of geen voorrang verlenen aan fietsers of voetgangers. Dat gebeurt vooral op de rotondes waarop fietsers uit twee richtingen kunnen komen, zoals op de rotonde Van Cleefkade, waar fietser Edwin Zijlstra gewond raakte, maar ook bij de rotonde Dorpsstraat.

Wat deze rotondes extra gevaarlijk maakt, is dat slechts een deel van de rotonde door fietsers in beide richtingen mag worden gebruikt, aldus DTV.

"Doordat het (brom)fietspad op de oostelijke tak in twee richtingen te berijden is en op andere takken in éénrichting, kan het voor automobilisten onduidelijk zijn op welke tak zij (brom)fietsers in twee richtingen kunnen verwachten."

Shortcut

Behalve extra pijlen om automobilisten te attenderen op fietsers van rechts, zou ook op de fietsstraat (waar ook auto's welkom zijn) voor de rotonde Zwarteweg een pijl naar links moeten worden aangebracht.

Daarmee moet het voor automobilisten duidelijker worden dat zij linksaf moeten slaan om de rotonde te bereiken, en ze niet de shortcut over het fietspad mogen nemen (de automobilist op de afbeelding hieronder doet het goed). Als zo'n pijl niet werkt, zou het fietspad smaller moeten worden gemaakt om het automobilisten te maken de shortcut te nemen. 

Artikel gaat verder onder afbeelding

Vergeleken met afgelopen maart zijn er inmiddels al wat zaken verbeterd, zo meldt DTV in enkele voetnoten. Zo stuurt Google weggebruikers niet langer over de busbaan en zijn inmiddels extra markeringen aangebracht.

Behalve meerdere kleine ingrepen oppert DTV ook de suggestie om - als vervolgonderzoek daarom vraagt - de voorrangssituatie voor bussen te wijzigen, waarbij ook het schrappen van de busbaan moet worden afgewogen. 

'Busbaan blijft'

Tegen Aalsmeer Vandaag zegt verkeerswethouder Dick Kuin (Absoluut Aalsmeer) dat hij in het rapport vooral bevestiging ziet van zijn eigen twijfels. Hoewel de rotondes zijn ontworpen volgens de richtlijnen van verkeersinstituut CROW, wil hij met het verkeersinstituut in gesprek over de vraag waar het is misgegaan. Van weer een nieuwe inrichting wil hij niets weten: "De busbaan gaat niet weg, die blijft liggen." 

Ook Kuins partijgenoot en fractievoorzitter Judith Keessen stelt dat het onderzoek vooral 'de bevindingen van haar partij bevestigt'. Hoewel ze de onderzoeksresultaten vanwege het reces nog niet heeft besproken met haar partijgenoten, wil ze NH Nieuws wel even te woord staan. "Het is één grote chaos, een gedoe om eroverheen te komen." 

Ze benadrukt dat rotondes in de basis de veiligste kruisingen zijn. "Maar elke aanpassing is er één te veel", verwijst ze naar onoverzichtelijke voorrangsregels op de Aalsmeerse rotondes. Ze is blij dat de gemeente en provincie naar aanleiding van het rapport in actie komen, maar vraagt zich hardop af of de beloofde maatregelen de rotondes écht veiliger maken. "Daar zetten we onze vraagtekens bij, we denken dat ingrijpender maatregelen nodig zijn." 

Wat er wat haar betreft zo snel mogelijk moet veranderen? "Sowieso geen fietsers meer in twee richtingen." 

Snel veiliger

Hoe de gemeente en de provincie de verantwoordelijkheid voor het onderhoud van de Burgemeester Kasteleinweg exact verdelen, wordt naar verwachting komende zomer bekend.

Wel heeft het college van burgemeester & wethouders de raad beloofd dat zowel de provincie als de gemeente de situatie met kleine ingrepen snel veiliger zullen maken. Zo zal de provincie de bel die fietsers op een naderende bus moet attenderen richting de fietsers draaien en extra borden plaatsen om fietsers te attenderen op de bussen.

De gemeente zelf zal onder meer extra markeringen aanbrengen op plekken op rotondes waar fietsers uit twee richtingen komen, en het groen verlagen. Enkele andere maatregelen, waaronder het duidelijker beëindigen van de fietsstraat bij de rotonde Zwarteweg, zijn inmiddels genomen.