Hoe het Mercatorplein zijn zwarte imago afschudde, tot het zondag toch weer misging

Er hangt een klein beetje mist, hier en daar ruik je de geur van vers brood. Op het overdekte terras in het midden van het Mercatorplein drinken mensen een kop koffie. Er is een wirwar aan zaken: supermarkten, bakkers, groenteboeren, en een shisha-lounge. De rellende jongeren zijn vertrokken en hebben plaatsgemaakt voor spelende kinderen. 

In het midden van het grote, betonnen plein staat een wijkagent die al tien jaar in deze wijk werkt. Tijdens de rellen was hij er ook, maar veel laat hij er niet over los. "Wat hier afgelopen weekend gebeurd is, is niet tekenend voor deze wijk. Je ziet dit ook op veel andere plekken. Toevallig was het nu hier." 

Rigoureuze verandering 

Helemaal 'toevallig' is het niet. Het Mercatorplein is de afgelopen tijd vaker negatief in het nieuws. Bijna twee weken geleden werd duidelijk dat tussen half 4 's middags en 8 uur s avonds, twee extra toezichthouders op de Jan Evertsenstraat lopen, omdat hangjongeren er voor veel overlast zorgen.

En niet altijd blijft dat bij hangen. Naast overlast zijn er vaker overvallen of schietincidenten. Toch is er na 1998, toen de buurt een rigoureuze transformatie onderging die 150 miljoen gulden kostte, een omslag geweest. Grote criminaliteit werd gedeeltelijk de kop ingedrukt.

Op en rondom het plein zaten lange tijd tientallen coffeeshops, waar fanatiek drugs gehandeld werd. Nu ziet de buurt er heel anders uit: hippe koffietentjes, bakkers en kappers. Het zijn juist deze winkels die de buurt een hip stadsdeel maakten. Vroeger stonden hier veel sociale huurwoningen, vaak in oude verkrotte panden. Inmiddels kost een gemiddeld huis hier nu tussen de vier en vijf ton.

Hoe anders werd in 1992 gedateerd. Het plein was toen regelmatig het décor van schietpartijen en afrekeningen binnen het criminele circuit. In 1992 kwamen tijdens een schietpartij vier mensen om het leven. Oorzaak? Zoals zo vaak: drugs.

In de jaren daarna is er door de renovatie veel veranderd in de buurt. Tot het in 2003 opnieuw misging. Op 6 augustus schoot een politieagent Driss Arbib dood. Dat leidde tot veel woede binnen de Marokkaanse gemeenschap en demonstraties tegen zinloos politiegeweld. 

Tekst gaat verder onder afbeelding

Grote meningsverschillen

Na de rellen van zondagavond houden veel bewoners en ondernemers liever de kaken op elkaar. Mensen wonen er prettig en willen liever niet met hun naam in de media. Bij Bakkerij Dekker, op de hoek van het plein, vertellen ze wel over hun ervaringen: "Wij merken helemaal niets van het geweld. De jongens verzamelen altijd wel op het plein, vooral tijdens of na zo'n voetbalwedstrijd, maar dit liep gewoon uit de hand. Dat hebben we echt nooit zo gemerkt. Ik woon ook in de buurt, en ik vind het een relaxte en gezellige volksbuurt. Zo'n ons-kent-ons-gevoel."

Bij een groenteboer een stukje verderop denken ze daar anders over. Yussuf, een man van Turkse afkomst die hier al dertig jaar woont en werkt, is er klaar me: "Zoiets barbaars hebben wij als volk nog nooit gedaan. Ik schrok van wat gisteren gebeurde. Als volk moet je je normaal gedragen, en dat is bij de Marokkaanse cultuur minder dan bij de Turkse cultuur."

Hoe dat kan? "Opvoeding. Het is gewoon anders." Volgens Yussuf is er in de afgelopen jaren weinig veranderd, maar toch ziet hij minder agressie. De reden die hij geeft is niet erg rooskleurig: "Die jongens zijn nu bezig met grotere criminaliteit. Het is niet klein gebleven hier, het is nu voornamelijk drugs en zo."

Bij een speciaalzaak een stukje verderop is de rel nog het gesprek van de dag. Mensen lopen in en uit. De verkoper kent een klant die binnenloopt en vraagt meteen: "Wat was afgelopen weekend, man?". En dan barst de discussie los. De klant, die Ali heet, is zichtbaar geïrriteerd: "Het is helemaal niet zo'n goede buurt en dat komt door die jongeren van tegenwoordig. Het is niet normaal wat ze doen. Ik wil meer respect van die jongelui."

In een andere zaak staat Mario van Nederlandse afkomst, en terwijl hij klanten helpt, vertelt hij dat hij de afgelopen tien jaar positieve veranderingen heeft gezien. Op de lockdown na. "Toen hingen er veel jongeren rond hier op straat, dat was niet fijn." Toch was hij over de gebeurtenis van gister niet verbaasd. "Marokkaanse jongeren doen dat. Ik denk dat ze het idee hebben dat de maatschappij op een minzame manier naar hen kijkt. Ze hebben het idee dat iedereen ze vervelend vindt, dus gedragen ze zich zo."

Een oplossing is er volgens Ali wel: "Veel harder aanpakken die lui. Hier staan ze naar drie dagen weer op straat, dat is in andere landen niet zo hoor. Als je ze harder aanpakt, flikken ze het niet nog een keer."