Gedenkplaat voor vermoorde Joodse bewoners Vlooienburg onthuld

Er is lang gestreden voor een gedenkplaat ter nagedachtenis aan de vermoorde bewoners van Vlooienburg. Op de plek waar nu de Stopera staat, klopte honderden jaren lang het hart van het Amsterdamse Joodse leven. Nadat de Joodse bewoners vanaf 1941 werden opgepakt en gedeporteerd naar werk- en vernietigingskampen, veranderde Vlooienburg in een krottenwijk. Door de sloop van de wijk en de bouw van de Stopera raakte de geschiedenis van Vlooienburg in de vergetelheid.

Anita Mizsahi, één van de initiatiefnemers: "Ik kende ook het verhaal van Vlooienburg niet helemaal, dus ik dacht: het kan toch niet dat hier zomaar die Stopera op gezet is en dat wij helemaal niet weten wat voor wijk dit geweest is."

Gedenkteken

Bijna 30 jaar geleden nam de uit Duitsland afkomstige Randolf Wörner al het eerste initiatief tot een gedenkteken voor de 393 kinderen van Vlooienburg die tijdens de oorlog werden weggevoerd en vermoord. Dat werd ruim 17 jaar geleden afgewezen. Hij overleed begin dit jaar.

Zijn dochter Lisa Wörner is trots dat het de huidige initiatiefnemers, Anita Mizrahi en Gonny van Oudenallen van wijkcentrum d'Oude Stadt, gelukt is wat haar vader in gang heeft gezet. "Mijn vader is hier gekomen als Duitser, en Duitsers na de Tweede Wereldoorlog hebben toch een soort schuld met zich meegedragen. En dat heeft meegespeeld, dat hij het belangrijk vond dat mensen weten wat zich hier heeft afgespeeld en dat hier een gedenkteken voor is."

De Joodse wijk Vlooienburg is een kunstmatig eiland, eind zestiende eeuw gebouwd, om de woningnood op te lossen. Het werd een plek voor de vele nieuwkomers die richting de stad trokken, onder wie ook een grote groep Joden. Ook al staat de buurt bekend als Joodse wijk, het was niet alleen exclusief voor de Joodse gemeenschap. Er woonden ook de eerste Amsterdammers van kleur.

Bart Wallet, hoogleraar Joodse studies aan de UvA: "Vlooienburg is waar het Amsterdamse Joodse leven begonnen is, dit is de kraamkamer van wat joods Amsterdam is geworden." 

Vlooienburg was echt een levendige volksbuurt, er werd gehandeld op straat. Toch waren de omstandigheden in de wijk verre van perfect. Grote gezinnen die leefden in kleine ruimtes met z'n allen onder omstandigheden die zwaar waren. Daardoor waren er al voor de oorlog vanuit de gemeente plannen om de buurt te renoveren. 

Verlaten buurt

De komst van de bezetter veranderde veel voor Vlooienburg.  Ze voerden meerdere razzia's uit in de wijk, uiteindelijk werden bijna alle Joodse bewoners van Vlooienburg opgepakt en gedeporteerd. Na de oorlog was Vlooienburg verlaten en was het een krottenwijk. Het stadsbestuur gaf in 1954 de definitieve goedkeuring voor de bouw van de Stopera op de locatie, de bouw daarvan begon in 1982. Vier jaar later, in 1986, werd het gebouw geopend.  

Voor Benno Becht, wiens oom recht tegenover Vlooienburg woonde, betekent de gedenkplaat heel veel. "Van mijn vader weet ik dat hij met zijn vrouw opgepakt is. Ze zijn niet vermoord, maar later onderweg naar huis bezweken. Ik denk nu ook aan hen."