Veel geld om jeugdcriminaliteit in Zaanstad te bestrijden, maar de incidenten blijven

Met de actie 'Back on Track' - waar de campagne 'Be on Track' onderdeel van is - wilde de gemeente Zaanstad het relatief grote aantal jongeren op het 'verkeerde pad' weer terug naar de bovenwereld trekken. Er werd vanuit het Rijk 1,6 miljoen euro uitgetrokken voor het project, dat zich niet alleen focust op het tegengaan van criminaliteit, maar ook op het organiseren van bijvoorbeeld messeninleveracties. Daarnaast mogen winkels geen messen meer verkopen aan jongeren en zijn nepwapens als prijs nu taboe bij de kermissen.

De maatregelen zijn ingevoerd en uitgebreid nadat de Zaanstreek meermaals is opgeschrokken door heftige geweldsincidenten onder zeer jonge tieners. Zo werd de 16-jarige Nick Bood neergestoken in het centrum van Zaandam, en verzamelden zich tientallen jongeren om (gewapend) met elkaar op de vuist te gaan. Toch zijn er ook met die maatregelen regelmatig berichten zoals die van afgelopen weekend.

Wapens gevonden bij controles

Dat de aanpak Back on Track niet geheel het gewenste resultaat heeft, blijkt uit een tussentijdse rapportage, specifiek gericht op het preventief fouilleren. Die maatregel werd vorig jaar met twee jaar verlengd. En met 'succes': in de eerste helft van 2022 werden bij drie controles 21 wapens gevonden. 19 daarvan waren steekwapens.

"Dat kinderen, want dat zijn het, dit soort delicten plegen, baart ons zorgen", vertelt een woordvoerder van de gemeente Zaanstad over de overval op de elektronicazaak. "Wij zien dat er, soms op zeer jonge leeftijd, met groot gemak gegrepen wordt naar wapens. Iets waar wij ons, samen met onze partners tegen verzetten. We doen verschillende dingen, maar de praktijk van dit weekend laat zien dat de problemen op dit gebied nog altijd spelen."

Frank Weerman is hoogleraar jeugdcriminologie aan de Erasmus Universiteit en verbonden aan het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving. Hij deed onderzoek naar wapengeweld onder jongeren in Rotterdam. Hij ondervond dat het belangrijk is om jongeren die wapens dragen in twee groepen te onderscheiden: "Er is een groep jongeren die wapens draagt die dat eigenlijk doet omdat ze zich onveilig voelen, bijvoorbeeld door hun omgeving. Die lezen ook in de media dat er steekincidenten zijn. Met die groep lijkt nog niet gek veel aan de hand te zijn."

"Er is ook een groep die daadwerkelijk wapens heeft gebruikt en dat is een groep waarmee wel veel aan de hand is. Daar lijkt ook thuis meer mee aan de hand te zijn. Die gebruiken het echt om geld mee te verdienen en om mee te vechten. (…) Daar zijn geen makkelijke oplossingen voor."

Landelijk gezien neemt jeugdcriminaliteit af

De politie zegt dat ondanks de recente incidenten de landelijke trend laat zien dat de jeugdcriminaliteit afneemt. Een woordvoerder zegt dat dat onder andere komt door een stevige preventieve aanpak, die uitgerekend juist in Zaanstad is uitgerold.

Weerman zegt dat het lastig is de gemeente Zaanstad iets kwalijk te nemen bij incidenten zoals in Koog aan de Zaan of in Zaandam, terwijl er toch veel is uitgegeven aan het programma Back On Track. "Als je een trend ziet waarbij er ook in andere steden dingen gebeuren, dan is het maar de vraag of je de gemeente iets kan verwijten."

Hij vervolgt: "Jammer is dat bij veel van dit soort programma's niet heel goed bijgehouden of het werkt. Maar van algemene programma's kan je geen enorm grote effecten verwachten. Vanuit het buitenland weten we dat je dit lang moet volhouden, met veel organisaties die met elkaar samenwerken. Je moet jongeren echt achter de broek aanzitten, maar ze ook wat bieden. Als dat te vrijblijvend is werkt het niet."