Unieke vondst: Gemeente Medemblik al 400 jaar in bezit van portret Willem van Oranje

Peter Swart van het Westfries Archief kwam al bladerend door oude gemeentefinanciën een bijlage tegen: de inventarisatielijst van Kasteel Radboud uit 1628. Het kasteel kreeg in die tijd een nieuwe beheerder en er moest in kaart gebracht worden wat er allemaal was, zoals eetgerei, meubels en aankleding. En daar stonden ook deze drie schilderijen van de gemeente Medemblik tussen. Kleine slag om de arm: het zou ook nog om een andere serie kunnen gaan. "Maar dat zou wel heel toevallig zijn", aldus Swart.

Een toevallige vondst waar je als historicus natuurlijk op hoopt. "Het was heel leuk dat we dit vonden. We weten ook heel weinig over het kasteel uit die tijd. Dus dit maakt het wel heel concreet. Het is het enige bewijs wat we hebben." Maar of de stad het heeft gekocht, of geschonken heeft gekregen, is nog steeds onbekend. "We hebben wel gezocht hoe het in Medemblik terecht is gekomen, maar hebben daar niks over gevonden."

Hoe Medemblik in handen viel van de Geuzen 

Medemblik was na Enkhuizen de tweede stad in Noord-Holland die in 1572 in handen van Willem van Oranje en de Geuzen viel. Maar waar op veel plekken dit groots wordt gevierd, in Enkhuizen zelfs met het naspelen van de bevrijding, geldt dat niet voor Medemblik.

Volgens Swart komt het omdat de manier waarop Medemblik werd ingelijfd nou niet bepaald fraai was. Nadat Enkhuizen in handen van de Geuzen viel, wilden ze snel doorpakken. Samen met de Enkhuizers trokken ze naar Medemblik. Maar daar zaten ze helemaal niet te wachten op de opstandelingen. Kasteel Radboud werd ingezet om de stad te verdedigen. De kasteelheer had immers een eed afgelegd aan het Spaanse wettelijke gezag. 

Omdat de Geuzen vreesden voor wat er zou gebeuren als ze het kasteel zouden aanvallen, kozen ze voor een andere tactiek. Ze haalden vrouwen en kinderen uit de stad en gebruikten die als levend schild. De soldaten wilden natuurlijk niet op hun eigen kinderen/vrouwen schieten, dus zeven uur later was ook Medemblik in handen van de opstandelingen. Voor zover nu bekend is dat zonder bloedvergieten vergaan, al ontbreken ook hier de details van. Dus wat Peter Swart betreft is dat de reden om er niet uitgebreid bij stil te staan. "Het is nu bijzonder omdat het 450 jaar terug is. Maar niet iets om jaarlijks bij stil te staan in Medemblik."

Kasteel Radboud

De historicus verwacht dat de portrettenreeks heeft gehangen in de ridderzaal van Kasteel Radboud. Swart lacht dan ook ongemakkelijk wanneer hij opmerkt dat de drie schilderijen in het oude stadhuis niet naast elkaar hangen. "Je zou eigenlijk willen dat ze hier ook weer op een rijtje hangen", zegt Swart lachend.

Swart: "Onze prins Willem van Oranje hangt er nu namelijk wat zielig bij. De andere twee schilderijen hangen beneden in een andere ruimte, maar een reeks hoort natuurlijk naast elkaar te hangen."

De inventarisatielijst uit 1628 wordt tijdens het culturele evenement Gouden Nacht morgen getoond in de raadzaal van het oude stadhuis. Swart is daar aanwezig om toelichting te geven.