Vakbond FNV moet oppassen dat het de werknemers van Tata Steel niet in een slachtofferrol duwt, betoogt Rolf Deen, publicist en oud-hoofd van de Tata Steel Academy. "Alsof ze allemaal werkloos worden als de fabriek moet sluiten", zegt hij. Dat doemscenario van de vakbond is volgens hem op niets gebaseerd. Het personeel is veerkrachtig en er zijn genoeg banen. Wat de FNV volgens Deen doet, is een angstbeeld schetsen.
Vakbond FNV sloeg vorige week alarm met een brief waarin het waarschuwde voor een sociaal drama voor de regio als Tata Steel gedwongen wordt de kooksgasfabrieken te sluiten. Die bedrijfsonderdelen leveren de grootste bijdrage aan de vervuiling van de omgeving. Omwonendenorganisaties vragen al jaren om sluiting en ook de provincie dreigt daar mee. Het moment van waarschuwen is voorbij, zegt gedeputeerde Jeroen Olthof. Er komt een moment dat de vergunningen worden ingetrokken.
Groen staal
Uit vrees voor sluiting benadrukte FNV het belang van deze fabrieksonderdelen. Ze zijn nodig om de transitie naar groen staal, staal op basis van waterstof in plaats van kolen, te bekostigen. Krijgt Tata Steel die tijd niet, dan zal dat volgens FNV 'leiden tot een sociaal drama in de regio, gelijk of erger aan de ellende die ontstond na de sluiting van de mijnen in Limburg, waar de gevolgen nog steeds zichtbaar en voelbaar zijn vijftig jaar na de sluiting.'
FNV-voorzitter Tata Steel Gerrit Idema gooide enkele dagen later bij NH Nieuws extra kolen op het vuur met zijn mededeling dat 'omwonenden wel heel veel hebben bereikt. Het houdt een keer op'.
Tekst gaat door onder het kader
De sluiting van de mijnen in Limburg
In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw sloten de kolenmijnen in Zuid-Limburg. Zo'n 75 duizend mensen moesten daardoor op zoek naar een andere baan. Daarbij werden zij ook door de overheid geholpen. In eerste instantie lukte dat redelijk, maar tijdens en na de oliecrises in de jaren zeventig bleef de werkloosheid in Limburg nog zeker tot de jaren tachtig hoger dan in de rest van Nederland.
Die zogenaamde conjunctuurgevoeligheid zou komen door de mijnsluitingen. Als het niet goed gaat met de Nederlandse economie, zou dat in Zuid-Limburg nog jaren meer dan gemiddeld gevoeld zijn, en volgens sommigen zelfs nu nog. De FNV vreest een zelfde soort scenario voor Velsen.
Een rapport van het Sociaal Historisch Centrum voor Limburg en onderzoeksbureau Etil nuanceert dat beeld enigszins. De onderzoekers schrijven bijvoorbeeld in de conclusies:
'Het is ons inziens niet geheel onrealistisch te veronderstellen dat de doelstelling van het realiseren van alternatieve werkgelegenheid voor de ontslagen mijnwerkers in grote mate in de jaren zeventig gerealiseerd zou kunnen zijn wanneer zich geen oliecrisis had voorgedaan.'
Rolf Deen uit Heemskerk is als oud-medewerker begaan met het bedrijf en gefascineerd door het proces van staal maken, maar het toekomstscenario dat Idema schetst 'is het creëren van een angstbeeld dat niet op feiten is gebaseerd.'
Is het overdreven gesteld dat sluiting van Tata Steel een sociale ramp is en van de IJmond een achterstandsgebied zal maken?
Deen: "Wat me stoort, is dat de werknemers en de regio in een slachtofferrol dreigen te worden geduwd. Alsof het allemaal potentiële werklozen zijn als de kooksgasfabrieken sluiten. Dat beeld klopt niet. Er doemt een beeld op van mensen die zonder het staalbedrijf niet aan het werk komen. En dat de regio kapot gaat. Het is een manier van denken die voorkomt dat je de transitie naar een andersoortige economie kunt maken."
tekst loopt door
"In de tijd dat ik leiding gaf aan de bedrijfsschool, zorgden we ervoor dat de mensen overal inzetbaar waren. Bovendien, er is genoeg werk. Klaas Knot (president van de Nederlandsche Bank) zei het onlangs nog: er is 43 procent meer vacatures dan er werklozen zijn, vooral in de techniek. Ik maak me dus niet zo'n zorgen. Alleen, je moet niet investeren in industrie van verleden, maar in de klimaattransitie, schone industrieën. Er is wereldwijd een enorme overcapaciteit aan staalproductie. Je leest wel eens over cijfers van 25 procent wereldwijd. Ergens zal er dus pijn geleden moeten worden om overcapaciteit af te bouwen. De FNV is alleen maar bezig met behouden van wat je hebt. Dat is kortetermijndenken."
Wat moet er wél gebeuren?
Deen: "Ze moeten vérder kijken in plaats van exclusief naar de werkgelegenheid van hún mensen. Ze moeten een goed plan maken, zodat de werknemers berekend zijn op de toekomst. En uiteraard moet de gezondheid van de mensen in de regio en de rest van Nederland voorop komen te staan. Je hoort wel eens dat sprake zou zijn van een dilemma: dat het de keuze is tussen werk en gezondheid. Maar is dat wel een dilemma? Ieder mens dat je vraagt wat belangrijker is, zal zeggen dat gezondheid op één staat."
Wat je ook wel hoort van mensen in de IJmond, is dat ze zeggen: een baan hebben is beter voor je mentale gezondheid dan werkloos zijn?
Deen: "Allemaal leuk en aardig, maar wat heb je aan mentale gezondheid als je longkanker hebt en er aan dood gaat. Laat ik het op de spits drijven. In de metropoolregio Amsterdam wonen 2,5 miljoen mensen. Gerrit Idema en zijn mensen zegen dus eigenlijk: de werkgelegenheid van 9.500 mensen bij Tata Steel is belangrijker dan de gezondheid van 2,5 miljoen mensen."
"Ze zeggen dat de mensen in de IJmond moeten stoppen met zeuren over hun gezondheid. Terwijl je juist moet zeggen: mijn bedrijfsactiviteiten mogen de gezondheid van anderen niet schaden. Idema denkt aan het belang van de medewerkers op korte termijn. Ik begrijp het wel, de mensen bij Tata Steel hebben een fantastische cao. Ik heb er zelf jaren van genoten. Ik zou het iedere staalarbeider in Europa gunnen. Maar je sluit jezelf wel op in een gouden kooi."
Doet Tata Steel volgens u genoeg om de fabriek schoner te maken?
"Ze zijn briljant in plannen maken en natuurlijk is er een aantal grote successen te melden. Maar de huidige plannen op weg naar groen staal, wanneer zijn die klaar? Ze vragen om geduld. Durven ze dat te vragen aan iemand die met longklachten in het ziekenhuis ligt, wetende bovendien dat Hans van den Berg (directeur Tata Steel) heeft toegegeven dat het bedrijf te laat is begonnen met maatregelen nemen? Dus, ze moeten echt een beetje opschieten."
Luuk Klaassen, voorzitter van Stichting IJmond IJzersterk, een omwonendengroep met als uitgangspunt het behoud van een uiteindelijk verduurzaamd Tata Steel voor de IJmond. Volgens Klaassen zit zijn stichting bepaald niet op één lijn met Deen.
"Werk is wel degelijk belangrijk voor je gezondheid, dat zegt de gezondheidsraad niet voor niets. Als Tata Steel er niet meer zou zijn zal de gemiddelde levensverwachting in de IJmond teruglopen. De sociale economische leefomstandigheden, mede door de aanwezigheid van Tata Steel, hebben een positiever effect op de gemiddelde levensverwachting hier, dan dat de schadelijke stoffen een negatief effect hebben. Daar zijn wij van overtuigd."
"Bovendien is Tata Steel IJmuiden nu al één van de groenste staalfabrieken ter wereld, op weg om misschien wel de groenste te worden. Die tijd moet je Tata Steel wel geven. Je kan geen huis bouwen, zonder eerst de grond bouwrijp te maken en fundering aan te leggen, dat heeft tijd nodig: de kooksfabrieken kunnen niet weg voordat de nieuwe groene fabrieken gebouwd zijn en dat heeft ook tijd nodig. Overigens is ook IJmond IJzersterk helemaal voor de vergroening en het tegengaan voor overlast, de mouwen moeten wel worden opgestroopt wat dat betreft."
"Maar je moet niet willen dat de fabrieken hier niet meer staan: 58% van de totale staalproductie op de wereld zit in China. Vergelijk het met Rusland en Oekraïne. Wat als iets soortgelijks gebeurt in China, stel dat dat land Taiwan binnenvalt? Dan moeten wij niet afhankelijk willen zijn van Chinees staal. De staalproductie moet je echt hier willen houden. Alles is gemaakt van metaal of wordt gemaakt met behulp van metaal, en metaal is volledig recyclebaar."
"Volgens ons moet je het ook andersom zien: Tata Steel weet al dat de kooksfabrieken verouderd zijn en over een paar jaar, als de transitie heeft plaats gevonden, weg moeten. Toch is Tata Steel bereid miljoenen te investeren om de uitstoot te beperken en de overlast voor de omgeving te verminderen. Bedrijfseconomisch is dat eigenlijk onverantwoordelijk. Toch gaan ze het doen daar moet je ze dus voor loven."
Meer nieuws uit de IJmond?
💬 Blijf op de hoogte via onze Facebookgroep Nieuws uit de IJmond. Reageer, discussieer en deel jouw nieuws
📰 Volg de laatste berichtgeving altijd via NHNieuws.nl/IJmond
🔔 Download de app en krijg een melding bij belangrijk nieuws uit jouw buurt
📧 Stuur ons jouw tips op [email protected]
✏️ Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]