Burgers aan het roer van de samenleving: de kracht van particuliere initiatieven

In plaats van lijdzaam toekijken hoe de armoede toeneemt, besluiten burgers vaker zelf de handen uit de mouwen te steken, waardoor mensen die leven onder de armoedegrens ook kunnen aankloppen bij particuliere kleding-, babyspullen-, en voedselbanken. 

De Huizense Annelie verkoopt in haar winkeltje aan huis tweedehands producten voor lagere prijzen dan die van de Kringloop. De prijzen van (baby)kleding, sieraden, speelgoed of meubilair zijn voor mensen met een kleine portemonnee bij kringloopzaken vaak niet meer te betalen.

Blije moeders

Daar wil Annelie met haar budgetkringloop verschil in maken. "Voor mensen die een laag budget hebben, zijn de prijzen veel te hoog geworden. Via vrienden, kennissen en andere inwoners uit Huizen krijg ik veel spullen opgestuurd. Als ik die blije moeders dan weer zie met een leuk pakje voor hun zoon, dan ben ik ook gelukkig."

Stichting Rataplan, met dertig kringloopwinkels in Noord-Holland, Zuid-Holland en Flevoland, bevestigt dat de prijzen van tweedehands producten stijgen. "De prijzen gaan inderdaad omhoog, omdat onze energiekosten ook zijn gestegen. Kringloopwinkels werken met een vaste prijslijst, dus als de prijzen stijgen, gebeurt dat op landelijk niveau. We proberen natuurlijk alsnog betaalbaar te blijven voor mensen met weinig inkomen."

Mager aanbod

Dat steeds meer mensen in financiële nood raken, ziet stichting Rataplan ook terug in het particuliere aanbod. "We krijgen een stuk minder spullen binnen. Vooral het aanbod in kleding wordt steeds magerder. Via advertenties proberen we mensen te bewegen alsnog spullen te doneren, zodat we mensen kunnen blijven voorzien in hun primaire behoeften."

Tekst gaat verder.

Particuliere initiatieven, zoals die van Annelie, kan de stichting dan ook alleen maar toejuichen. Evenals populaire doorverkoop-platforms, zoals Marktplaats en Vinted. "Consumenten kiezen vaker voor tweedehands producten. Dat is goed voor het milieu, want het gaat fast-fashion tegen. Als we spullen zo een langer leven kunnen bieden, hoeven we ook minder te produceren."

Verbrand of vermalen

Sinds de komst van fast-fashion in de jaren '80 produceren kledingmerken het liefst snel en goedkoop. Maar aan dat productiemodel zit een grote keerzijde: merken blijven jaarlijks zitten met miljoenenoverschotten aan kleding. In 2018 kampte bijvoorbeeld H&M met een kledingoverschot ter waarde van 4,3 miljard euro. In Engeland werd enkele jaren geleden bekendgemaakt dat Burberry op grote schaal onverkochte producten vernietigde om hun luxe, exclusieve merkwaarde te beschermen. 

Het economisch systeem in Nederland begint volgens deeleconomie deskundige Harmen van Sprang (48) steeds meer scheurtjes te vertonen.

'Bezit is heilig'

Hij pleit dan ook voor een grondige renovatie, een nieuw systeem waarin we vaker delen dan bezitten: "We hebben geen kapitalistische groei nodig om het leven van mensen te verbeteren. Bezit is nu heilig, het geeft een gevoel van veiligheid en welvaart, maar als we door de crisis straks niet meer alles kunnen kopen, moeten we misschien keuzes maken. Waarom zou je een auto kopen, als die van de buren negentig procent van de tijd stilstaat?"

Het voorbeeld van de 'deelauto' laat de kracht zien van dat particuliere initiatief, vervolgt hij. "Er staan nu duizend deelauto's in Amsterdam. Delen is beter, goedkoper en efficiënter dan eigen bezit. Die platformen groeien gelukkig steeds meer en zullen straks ook in buitengebieden aanwezig zijn."

Niet alleen de toegenomen armoede en de energiecrisis, maar ook de klimaatcrisis vragen om een collectieve bewustzijnsverandering. Het biedt kansen voor een economische revolutie, stelt Van Sprang. "Na de Tweede Wereldoorlog ging alles groeien. Nu hebben mensen vaak twee auto's voor de deur staan, omdat we alles maar willen bezitten. Rijkdom hangt nu vooral af van eigen bezit, maar steeds meer jongeren zien in dat ze daar niet meer alles uit kunnen en willen halen."

Nieuwe mindset

De klimaatcrisis, oorlog en de prijsstijgingen zorgen volgens Van Sprang langzaamaan voor een nieuwe mindset, die het huidige kapitalistische systeem uiteindelijk onderuit kan halen. "Dat kan op korte termijn pijnlijk zijn, maar op lange termijn gaan we weer zien wat er echt toe doet in het leven. Delen kan in allerlei vormen en hoeft ook niet altijd geld op te leveren. Ik word er in ieder geval altijd blij van als ik iemand kan helpen met iets wat ik niet meer gebruik."