Roel Berghuis, van vergroeningsplan Tata: 'Er moet snelheid gemaakt worden'

Om de uitvoering van het vergroeningsplan Groen Staal in de komende jaren hangen nu nog onnodig veel vraagtekens, vindt Berghuis. Hijzelf kent het plan van haver tot gort, als medeschrijver ervan.

In het kort: er komen twee nieuwe ovens. Die worden in eerste instantie op gas gestookt, maar moeten zo snel mogelijk op waterstof draaien naar mate dat de komende decennia beschikbaar komt. In 2050 moet Tata Steel bijna volledig CO2-neutraal hoogwaardig staal maken.

Maar voor de buitenwereld kan Tata Steel beter gisteren dan vandaag komen met een stapsgewijze uitwerking van het plan. Berghuis: "Ik kom nogal wat mensen tegen die zich afvragen: 'Waarom werken die ovens in 2030 pas?'. Daar kan je in één keer van af zijn door een duidelijk plaatje te maken: dan gebeurt er dit en dan gebeurt er dat. Dat hoeft nog niet helemaal compleet te zijn, maar je moet wel een soort koers uitzetten. Zo van: dit is de route."

'Laten zien dat je echt met verduurzaming bezig bent'

Daartoe probeerde Berghuis Tata Steel IJmuiden ook aan te sporen via landelijke media. Onlangs verschenen er twee opinieartikelen, één bij de Volkskrant met de kop: 'Tata Steel moet duidelijk maken hoeveel het investeert in de eigen vergroening – daar heeft de belastingbetaler recht op' en één voor de site van BNN/Vara getiteld 'Tata Steel Nederland moet investeren in een speciale walserij die windmolens gaat produceren'.

Over dat tweede stuk: "Dat is een mooi project om ook versneld het imago weer eens een groot stuk te verbeteren, door te laten zien dat je echt met verduurzaming bezig bent. Er is niks mooiers dan windmolens te produceren die de komende twintig, dertig jaar hartstikke nodig zijn."

Hij wil er maar mee zeggen dat het bedrijf, ondanks alle toekomstige onzekerheden, en de vele partijen met een vinger in de pap (het moederbedrijf, alle overheidslagen: EU, landelijk, provincie, gemeente), de vlucht naar voren moet nemen: zélf duurzame plannen maken zoals voor windmolens, zélf geld investeren, circulair produceren op het terrein, transparant zijn en zo zorgen van omwonenden wegnemen.

Volgens Berghuis kan 'IJmuiden' al heel goed aan de omgeving uitleggen waar het straks subsidie voor nodig zal hebben. "En dat gaat niet om miljoenen, maar om miljarden", weet hij.

"De bouw van de nieuwe ovens en fabrieken, dat moet voor Tata te betalen zijn", denkt Berghuis. "Maar als Tata, net als andere bedrijven, straks over wil op waterstof in plaats van gas, dan wordt staal maken heel duur."

"Dat dat enigszins gesubsidieerd wordt, dat kan ik me wel voorstellen. Het is heel logisch dat de overheid voor waterstof een duit in het zakje doet, en dat de overheid de juridische eigenaar wordt van de waterstof-infrastructuur." En het zijn precies zulk soort uitwerkingen van het plan dat Berghuis graag uitgewerkt ziet door de IJmuidense staalfabriek.

Als Tata niet snel het heft in handen neemt, ziet Berghuis het somber in: "Als IJmuiden geen bestaansrecht meer heeft... dan zal er in de regio een soort desolaat gebied gaan ontstaan, met polarisatie, enzovoort. Dat wordt een soort tweede mijnstreek, daar ben ik van overtuigd. En dat zou ik kosten wat het kost willen voorkomen."

'Pisbakkenstaal'

Bovendien, als Tata Steel IJmuiden de zaak op zijn beloop moet laten, loopt het bedrijf het risico dat het Indiase moederbedrijf zorgt voor vertraging, of de Nederlandse tak ideeën wil opleggen. En die ideeën zijn niet best, vindt Berghuis, als hij ziet wat 'India' van de Engelse tak van het bedrijf wil.

"Bijvoorbeeld CO2-opslag onder de zee, dat idee is hier afgeschoten. Of staal op basis van schroot. Beide zijn in Engeland nog gewoon aan de orde. Nou, de meeste fabrieken, zoals Volkswagen en Volvo, zullen daar geen staal van gaan halen. Pisbakkenstaal, heb ik dat een beetje populair genoemd."

Nee, dan is het beter om de wind in de zeilen te houden voor het eigen duurzaamheidsplan, denkt Berghuis. Daarvoor is de komende jaren van alles nodig. En zoals gezegd, met name geld.

Zowel 'eigen' winst, als investeringen van het Indiase moederbedrijf en subsidie van de Nederlandse overheid. En dat is volgens Berghuis ook al geen abc’tje: "De Nederlandse belastingbetaler gaat het niet pikken om miljarden subsidie te moeten betalen zonder dat Tata Steel India over de brug komt. En het is zo niet slagvaardig wat er moet gebeuren om dingen voor elkaar te krijgen vanuit India."

Die kritische houding kan Berghuis de belastingbetaler overigens niet kwalijk nemen. Hij vindt namelijk dat Tata Steel in ieder geval deels zelf verantwoordelijk is voor zijn slechte imago: "Van kritiek op gebrekkig onderhoud van het terrein kan je niet zeggen: ze hebben ongelijk."

Beter losmaken van India?

Het wordt wel eens gezegd dat de Hoogovens zich beter weer los kan maken van Tata Steel India. Op zich vindt Berghuis het niet verkeerd dat de Nederlandse Hoogovens deel zijn van het Indiase bedrijf: "Het is een behoorlijke basis, die in ieder geval over vermogen beschikt, en op de juiste momenten kan helpen. Maar dan moet dat laatste nu wel gebeuren", zegt hij.

"Óf IJmuiden moet zeggenschap hebben over eigen investeringen en keuzes, en dat is nu niet zo. Als het gaat om het soort grote investeringen uit het plan, dan heeft Tata Steel Nederland onvoldoende stem. Daarom is het altijd de vragende partij. En dan kost het soms maandenlang energie om iets voor elkaar te krijgen, maar gebeurt er niks, of het gebeurt maar voor de helft."

En maanden treuzelen, dat is tijd die Tata Steel niet meer heeft als het bedrijf wil overleven. "Er moet snelheid gemaakt worden. Nu zijn we bijna een jaar verder, na de keuze van voor het plan Groen Staal zie ik te weinig voortgang. Misschien ligt er allerlei gevoeligheid onder, maar ik denk wel dat dat belangrijk is dat er nu doorgepakt gaat worden."