Zorgrobots heilige graal voor werkdruk en personeelstekorten?

Diverse zorgrobots worden ontwikkeld ter ondersteuning van de hulpbehoevenden en zorgmedewerkers. Zo heb je bijvoorbeeld zorgrobot Pepper die cliënten gezelschap houdt, bloempotje Tessa die helpt structuur te geven aan de dag door taken in te plannen en robotarm Obi, een hulpje om te eten.

Hoop gemak

Onder meer bij de Zorgcirkel, actief in Zaanstreek-Waterland, Purmerend, Edam-Volendam, Alkmaar en Heiloo-Egmond, zetten ze robot Tessa in voor tal van activiteiten. "Het zorgt voor een hoop gemak", laat woordvoerder Bianca van Overveld weten.

Robot Tessa wordt daar bijvoorbeeld ingezet om mensen te helpen herinneren. Denk aan het tijdstip voor inname van medicatie, wanneer de huishoudelijke hulp langskomt en hoe laat de dagbesteding begint.

Dementie

Van Overveld noemt als voorbeeld een cliënt met dementie. "Deze persoon kan prima voor zichzelf zorgen, maar is erg vergeetachtig. Vaak stond zij bijvoorbeeld al een uur voor de start van de dagbesteding voor de deur." Middels de zorgrobot komt zij nu op tijd. "Mensen worden gestimuleerd om meer zelf te doen. Dat zorgt voor het behoud van eigenwaarde."

Volgens Maartje Claassen, directeur bij SARA Robotics, een bedrijf dat sociale robots vervaardigt, kan de robot ervoor zorgen dat mensen langer thuis kunnen wonen. Bovendien zorgt de robot er volgens haar voor dat de dagstructuur van de hulpbehoevende meer wordt aangehouden. Bijvoorbeeld rondom medicijninname. 

"Soms vinden mensen het prettig om na het nemen van medicatie een dutje te doen. Met een medicijndispenser kan dat. Wanneer een zorgmedewerker de medicatie toebrengt, kan dat vaak niet. Omdat de zorgmedewerker op dat moment aanwezig is, moeten alle taken op dat moment verricht worden. Tijd is er namelijk niet." Ook kan de robot volgens Claassen helpen bij spreiding van de activiteiten van zorgverleners en daardoor voor wat meer ademruimte zorgen. 

Het Centrum voor Ethiek en Gezondheid (CEG) is minder enthousiast over de zorgrobot, omdat deze volgens hen nauwelijks fysieke taken uit handen kan nemen, zo omschrijven zij in het rapport Robotisering in de langdurige zorg. En als robots al ontworpen zijn om taken over te nemen als eten geven en tillen, kunnen cliënten volgens het CEG het gevoel krijgen als object behandeld te worden. 

Verder benadrukken zij dat de aanwezigheid van robots kan botsen met waarden als betrokkenheid, barmhartigheid en verantwoordelijkheid. Ook is het belangrijk oog te houden voor wat een zorgbehandeling met mensen doet: het gebruik van robots verandert de relatie tussen zorgverlener en zorgontvanger. 

Minder menselijk contact 

Ook vrezen zij dat de inzet van sociale robots ertoe leidt dat zorgontvangers minder contact hebben met mensen. Het kan volgens hen namelijk worden gebruikt als rechtvaardiging om iemand langer alleen te laten. 

Van Overveld van De Zorgcirkel herkent zich niet in de kritiek. "Het persoonlijk contact blijft van belang. Contact met hun naasten en waar nodig met een zorgverlener. In een ideale wereld staan er voor elke cliënt meerdere mensen in de rij, maar dat is niet de realiteit. Je moet keuzes maken en dan is technologie een welkome aanvulling in de dienstverlening."

Wel is zowel Van Overveld als Claassen het ermee eens dat de robot de zorgmedewerker nooit kan vervangen, maar het zorgt voor lucht en minder werkdruk. Van Overveld: "Door bepaalde zorgtaken naar de robot over te hevelen, kunnen de medewerkers zich meer richten op de persoon. Ik zie het als extra hulpmiddel. Het zorgt voor meer regie bij de cliënt zelf."

"Uiterlijk hebben we allemaal behoefte aan menselijk contact. Dat is door de coronacrisis, waarin veel digitaal moest, maar weer bewezen", vult Claassen aan. "Mensen kregen huidhonger. Menselijk contact is een van de belangrijkste taken van een zorgmedewerker. Daar kan geen robot tegenop."