Laaggeletterdheid zeker niet weg uit Noord-Holland: 'Schrijnend; neemt nog steeds toe'

De Westfriese gemeentes Drechterland, Stede Broec en Enkhuizen scoren in Noord-Holland het slechtst wat betreft geletterdheid. Daar is ongeveer 17 procent van de bevolking laaggeletterd. In de gemeente Amsterdam ligt dat rond de 16 procent.

Daartegenover staat de gemeente Wijdemeren in 't Gooi, waar slechts 1 procent laaggeletterd is. Daarmee levert de Gooise gemeente zelfs het kleinste aandeel wat betreft laaggeletterde in heel Nederland. Weesp (inmiddels onderdeel van Amsterdam) scoort in het onderzoek even goed als Wijdemeren.

Benieuwd hoe het staat met laaggeletterdheid in jouw gemeente? Bekijk de kaart hieronder.

Volgens Jan-Willem Heijkoop, persvoorlichter bij Stichting Lezen en Schrijven, komen de verschillen in percentages in de regio's niet helemaal uit de lucht vallen. "Het werk wat er in een bepaalde regio uit te voeren is, blijft toch vaak hand in hand gaan met de achterstand in taal- of basisvaardigheden", legt hij uit. 

Wie wonen er? Wat is het opleidingsniveau? Wat is de arbeid die iemand uitvoert? Dat zijn vragen die volgens hem echt meespelen. "In de schoonmaakbranche, hulpkrachten in de bouw, industrie, keukens en productiemachine bedieners komen de meeste laaggeletterden voor." Maar benadrukt Heijkoop: "In elk beroep is lezen, schrijven en rekenen belangrijk. Vooral de digitalisering die daarbij komt kijken speelt een grote factor. Als timmerman moet je naast je vak uitoefenen, ook een offerte kunnen maken."

Bovendien wordt laaggeletterdheid vaak ook van generatie op generatie doorgegeven vertelt hij. "Je hebt dan drie keer meer kans om laaggeletterd te worden. En vergeet niet dat één op de vier vijftienjarigen in Nederland nu al met een taalachterstand te maken heeft."

Het is dan ook belangrijk dat we laaggeletterdheid serieus nemen. Zo benadrukt Heijkoop dat een achterstand niet meer kan worden ingehaald als iemand boven de 16 of 18 jaar een arbeid gaat verrichten. "Als er sprake is van een achterstand in basisvaardigheden en iemand op deze leeftijd aan het werk gaat, komt die met een te laag niveau op de arbeidsmarkt."

Het aantal ongeletterden in de provincie neemt nog altijd toe. "Dat maakt het zo schrikwekkend. Voorheen was dat natuurlijk ook al aan de orde, maar hadden we daar veel minder kijk op", vertelt Heijkoop. Doordat gemeentes en de landelijke overheid 'dit probleem' aankaarten kan er worden samengewerkt. "Gemeentes, onderwijs, het bedrijfsleven, bibliotheken, scholen; iedereen moet dit probleem aanpakken!" 

Groot geheim

Dat laaggeletterdheid een grote last kan zijn weet ook de Hilversumse Joke van Heumen. Zij leerde pas goed lezen en schrijven toen haar eigen kinderen naar school gingen. "Het was beroerd, ik kon niet eens een kaart schrijven", vertelt ze. Haar laaggeletterdheid wist ze tot dan goed te verbloemen. "Als iemand een adres gaf zei ik: schrijf dat anders zelf maar even op, dan kan ik geen fouten maken. Je wordt er echt heel slim in."

Toen zij haar kinderen niet kon helpen met huiswerk was voor haar de maat vol en besloot ze opnieuw de schoolbanken in te duiken. "Als je eenmaal die stap gezet hebt en je komt in een klas waar meer mensen zitten die hetzelfde hebben als jij voelt dat als een opluchting."

Heijkoop herkent de schaamte die rond laaggeletterdheid hangt. "Van smoesjes, tot aan verzwijgen voor familie en vrienden. Het niet doorhebben, het verhullen. Stap één; maak het bespreekbaar! Want al dit verzwijgen brengt ook veel gezondheidsklachten en stress met zich mee."

Tot slot benadrukt hij 'dat de samenleving niet stilstaat'. "De digitalisering maakt het er allemaal niet makkelijker op. Zo hoorde ik laatst van een laaggeletterde die ik sprak: 'De samenleving wacht niet op mij, ik moet ineens begrijpen wat een DigiD is en hoe een QR-code werkt'. Signalen van laaggeletterdheid herkennen is belangrijk; zo kunnen we er makkelijker een gesprek over aangaan."