De tot slaaf gemaakte Sulawesiër Cornelis Valentijn kwam in 1725 in Enkhuizen terecht. Nu vormt zijn levensverhaal de basis voor het nieuwe educatieve lesprogramma van het Zuiderzeemuseum. Leerlingen leren niet alleen over de pracht en praal, maar juist ook de zwarte bladzijdes uit de VOC-geschiedenis.
Op de zolder van pakhuis het Peperhuis, het enige overgebleven VOC-pand in Enkhuizen, is het lesprogramma gisteren officieel geopend. Tot voor kort was het nog museum-opslag, maar nu komt er de geschiedenis tot leven. Het is ook dé plek waar lang geleden Cornelis Valentijn zelf heeft gewerkt.
Kinderen leren over roemruchte VOC-tijd door Enkhuizer slaaf Cornelis Valentijn - NH Nieuws
Zijn nazaten, Jeannette Baas en Jan de Bruin, overhandigden de aankoopakte van Cornelis aan burgemeester Eduard van Zuijlen. "Dat is echt het document, dat hij op het goede schip, in dat specifieke jaar, naar Enkhuizen kwam. Uniek is dat we zijn verhaal, aan de hand van al die bronnen, hebben kunnen vaststellen. Dat ook de mondelinge verhalen die in onze familie doorverteld zijn, dus blijken te kloppen", zegt De Bruin.
Dat hun voorouderlijke geschiedenis nu verheven is tot lesprogramma voor kinderen, is hij trots op. "Wij zijn hier al zeker dertig jaar mee bezig, om het verhaal van Cornelis uit te zoeken. Dit is natuurlijk geweldig."
Slavernijverleden
Lange tijd werd de geschiedenis van de VOC eenzijdig belicht: pracht en praal en de successen van de VOC stonden centraal. In de afgelopen paar jaar is de maatschappelijke discussie over de Gouden Eeuw verder aangewakkerd. Zo wil ook het Zuiderzeemuseum zowel de positieve als negatieve kanten van de VOC belichten: waaronder het verhaal van Jan Pieterszoon Coen.
"De leerlingen leren hier ook de andere kant van het verhaal. Zo leren ze hoe inwoners van Banda tot slaaf zijn gemaakt en zelfs vermoord", legt hoofd educatie Femke van Drongelen van het Zuiderzeemuseum uit. "Als je als slaaf eigendom bent van iemand anders en geen eigen rechten meer hebt, dat vinden de leerlingen best heftig om zich te realiseren."
"Je kunt het je haast niet voorstellen dat je, net als Cornelis, verhandeld werd als een tweedehands auto"
Burgemeester Eduard van Zuijlen vroeg de leerlingen hun ogen te sluiten en zich in te beelden hoe dat vroeger moet zijn geweest. Hij vertelt: "In mijn dagelijkse werk zit ik er middenin, want op mijn eigen werkkamer op het stadhuis zijn ook tot slaaf gemaakte mensen afgebeeld door de eigenaren. Zij waren daar blijkbaar destijds heel trots op. Je kunt het je haast niet voorstellen dat je, net als Cornelis, verhandeld werd als een tweedehands auto. Dat is helaas wel zo gebeurd."
Scheepskisten
Op de peperzolder staan verschillende grote scheepskisten. Elke kist stelt een haven voor uit de VOC-tijd, waaronder Batavia, Galle en Banda. In de havens ontmoeten de leerlingen personen uit die tijd, die allemaal hun eigen verhaal vertellen.
Leerlingen van groep 7 en 8 – van basisschool Het Driespan – mochten het lesprogramma inwijden. Van nootmuskaatraspen en de 17-eeuwse scheepstafel dekken tot aan spelletjes, waarmee de leerlingen ontdekken hoe mensen tot slaaf werden gemaakt. De geur van peper en nootmuskaat op de peperzolder maakt de lesbeleving compleet.
"Ik vind het heel interessant. Het lijkt me heel erg rot om zelf een slaaf te zijn, de hele tijd werken en een klein beetje betaald te krijgen. Dat lijkt me niet fijn om zo uit je thuis weggetrokken te worden", zegt de 11-jarige Tim.
Wie was Cornelis Valentijn?
Cornelis Valentijn wordt begin van de 18e eeuw vanuit het Indonesische eiland Sulawesi naar Zuid-Afrika vervoerd, een belangrijk havenknooppunt voor de VOC. Daar werkte hij bij een familie thuis als slaaf. Tot de dag dat er een Enkhuizer VOC-schip aanmeert met een blinde scheepstimmerman.
Om terug te kunnen keren naar Enkhuizen koopt hij de slaaf 'Cupido van Bougis'. Pas later blijkt dat hij in Enkhuizen gedoopt werd tot Cornelis Valentijn en daar terechtkwam als lijfknecht van de toenmalig burgemeester en VOC-bewindhebber Frederik Lakeman. Valentijn werkt als nachtwaker op de VOC-werf én in pakhuis het Peperhuis om later als vrij man in Enkhuizen een bestaan op te bouwen.
Het lesprogramma 'Pakhuis vol Verhalen' is nu nog alleen voor basisscholen te bezoeken. Maar daar komt verandering in. Femke van Drongelen: "De komende tijd wordt het doorontwikkeld voor het voortgezet onderwijs. En ook gaan we kijken naar momenten als Open Monumentendag, dat we de zolder kunnen openstellen voor Enkhuizers en andere belangstellenden."
Dit is een bericht van de gemeenschappelijke Westfriese nieuwsredactie
Meer nieuws uit West-Friesland?
💬 Blijf op de hoogte via onze Facebookgroep Nieuws uit West-Friesland. Reageer, discussieer en deel jouw nieuws
📧 Stuur ons jouw tips op via [email protected] of app ons via 06-23405405
✏️ Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]