Het motto voor de komende jaren luidt bouwen, bouwen, bouwen. Onze provincie kent een groot woningtekort, maar hoop gloort aan de horizon: de komende jaren worden er in lijn met het regeringsakkoord tientallen nieuwbouwwijken de grond uit gestampt. De leefbaarheid van die wijken dreigt echter drastisch achter te blijven, door een gebrek aan raamwerk voor maatschappelijke voorzieningen.
In Weesp is dit een bekend probleem: de nieuwbouwwijk Weespersluis trekt handenvol jonge gezinnen aan, maar het regelen van voldoende kinderopvang blijkt een flinke kluif voor de gemeente. Ouders moeten noodgedwongen uitwijken naar kernen in de buurt, maar ook daar is het vinden van een plekje al niet makkelijk. De wijk heeft nu - na een paar jaar wachten - toch zelf een kinderopvang, maar die heeft lang niet genoeg plekken om alle kinderen op te vangen.
Boze ouders besloten toen ze merkten dat de kinderopvang maar niet van de grond kwam, om zelf te proberen wat op te zetten. Dat lukte uiteindelijk door uiteenlopende regels ook niet, maar geeft wel aan hoe groot het probleem is.
Geen afvalstort of speeltuintjes
Maar ook in de jonge wijk Tudorpark in Hoofddorp is volgens bewoners onvoldoende daadkracht getoond bij het invullen van de voorzieningen in de wijk.
Raadslid Nikkie Elfers van Haarlemmermeerse Actieve Politiek (HAP) onderschrijft dat. De eerste woningen werden in 2015 opgeleverd, maar de eerste voorzieningen voor het wegbrengen van je afval werden pas in de zomer van 2020 geplaatst. Bewoners moesten al hun afvalsoorten (bijvoorbeeld glas, karton en GFT) daarvoor gemiddeld 4,5 kilometer verderop wegbrengen, in andere wijken.
Daarnaast beloofde de gemeente bij oplevering zeven jaar geleden al dat er binnen zes maanden speeltuintjes geplaatst zouden worden, gezien de wijk veel jonge gezinnen aantrekt. "Uiteindelijk werd aangegeven dat deze pas in de zomer van 2018 geplaatst zouden worden. Tussen 2018 en heden zijn er uiteindelijk maar een aantal speeltuintjes gebouwd. Speelplekken die wel in de bouwtekeningen stonden lieten zo lang op zich wachten dat de bewoners zelf maar een geïmproviseerde speeltuin hebben neergezet", aldus Elfers, die door middel van schriftelijke vragen aan burgemeester en wethouders opheldering heeft gevraagd over meerdere misstanden binnen dit nieuwbouwproject.
Wat zijn maatschappelijke voorzieningen?
Maatschappelijke voorzieningen zijn bijvoorbeeld de huisarts, een sportgelegenheid, en kinderopvangen en scholen. Een deel daarvan wordt betaald met publiek (gemeente)geld, een ander deel indirect door de burger door bijvoorbeeld lidmaatschapskosten of via de zorgverzekering. De gemeente heeft voor sommige voorzieningen (zoals bibliotheek, buurthuis en gymlokaal) een volledige verantwoordelijkheid. Bij scholen is de gemeente alleen verantwoordelijk voor het regelen van de accommodatie.
Weer andere belangrijke voorzieningen, zoals kinderopvang en zorgvoorzieningen, worden privaat geregeld. Maar: volgens zorgminister Ernst Kuipers zou de gemeente wel samen moeten werken met huisartsen en zorgverzekeraars om dit soort locaties te realiseren.
Waarom worden die voorzieningen niet bijgebouwd?
Volgens Joey Engelen, adviseur voor een toekomstbestendige leefwereld bij bureau Over Morgen, is een simpele verklaring dat de druk op de woningmarkt te hoog is. "Er wordt vanuit de politiek enorme druk gezet op 'we moeten zo veel mogelijk woningen bouwen', en dat gaat ook allemaal in enig tempo. Dat is logisch, maar daardoor kan het zo zijn dat de kwaliteit van de leefomgeving die we met z'n allen zouden willen, dus inclusief maatschappelijke voorzieningen, met mobiliteitsoplossingen en klimaatadaptatie, af en toe wordt weggestreept als het project wordt ontwikkeld. De grond moet uiteindelijk ook wat opleveren."
Zo leveren woningen en bedrijfsruimte het meest op voor de ontwikkelende partij, en maatschappelijk vastgoed als scholen, huisartsen of kinderopvang minder. "Maar de gemeente en de ontwikkelende partij hebben wel een verantwoordelijkheid om gedegen wijken te ontwikkelen, met maatschappelijke woonvoorzieningen", aldus Engelen.
Wat zouden gemeenten dan wel moeten doen?
Volgens Engelen moeten gemeenten op hun strepen staan en bij het ontwikkelen van de omgevingsvisie al aangeven dat leefbaarheid van nieuwbouwwijken prioriteit heeft. "Soms is dat ook gewoon keihard tegen een projectontwikkelaar zeggen: 'jij mag hier ontwikkelen, maar zo veel procent moet dan wel maatschappelijk vastgoed zijn'. Dat hebben we de afgelopen jaren onvoldoende gedurfd, we hebben te veel overgelaten aan de projectontwikkelaar. De overheid heeft onvoldoende durven zeggen dat ze ook een andere projectontwikkelaar kunnen zoeken."
"Het ontwikkelen van een leefbare wijk is niet zo moeilijk, maar je moet er in de planvorming wel rekening mee houden. Je moet ervoor willen betalen, want uiteindelijk heeft het wel maatschappelijke waarde."
Esther Verhoeff, woordvoerder Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG):
"Het is best ingewikkeld voor een gemeente om voorzieningen te regelen, maar dat hoort erbij. Zeker als het om grootschalige nieuwbouwwijken gaat. Er spelen natuurlijk wel meer factoren mee, in het hele land is een huisartsentekort en sowieso een groot tekort aan arbeidskrachten. Dan is het voor zowel de gemeente als een private partij niet makkelijk om voorzieningen te realiseren."
En nu?
Volgens Joey Engelen moeten er maatregelen genomen worden, anders gaan er problemen ontstaan. De gemeente Rotterdam heeft bijvoorbeeld een raamwerk ontwikkeld voor maatschappelijke voorzieningen, waardoor nieuw te bouwen wijken moeten voldoen aan bepaalde eisen ten opzichte van het aantal inwoners. En het gaat niet alleen om voorzieningen. "We willen dat mensen niet meer in de auto stappen, maar als alle voorzieningen worden gecentreerd, zullen mensen toch verder moeten reizen voor de huisarts of de sportvereniging. We zien nu al gebeuren dat het dichtslibt, en rondom de scholen in die wijk ontstaan dan weer verkeersonveilige situaties."
Engelen geeft wel aan dat het soms ook een kwestie van tijd is. "Als je als eerste bewoner in een nieuwbouwwijk komt wonen kan je niet verwachten dat alle voorzieningen daar al zijn. Als je een huisartsenpraktijk opent terwijl er pas een handjevol mensen in een wijk wonen heeft die praktijk niet genoeg patiënten en valt de boel om. Aan de andere kant is de druk op voorzieningen op veel plekken nu zo groot dat er toch wel overloop zal zijn vanuit oudere wijken, waar de huisarts misschien juist te veel patiënten heeft."
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app via de App Store of de Google Play Store.