Meer dan 1300 namen heeft het Noord-Hollands Archief in kaart gebracht van Noord-Hollandse vrouwen, die in de oorlogsjaren in verzet kwamen. Sommigen van hen brachten illegale kranten rond, anderen vervalsten persoonsbewijzen, hielpen onderduikers of waagden hun leven in het gewapend verzet. Allemaal waren ze dapper genoeg om op te staan tegen de Duitse bezetter. Een van hen is de Amsterdam Frieda Belinfante. Haar turbulente leven begint in 1904 in Amsterdam en zal bijna een eeuw later eindigen in Santa Fe, New Mexico.
Frieda Belinfante was openlijk lesbisch, celliste, de allereerste dirigente in Nederland én verzetsstrijder.
De eerste dirigent
Frieda Belinfante groeit op als derde kind van een Joodse vader en een niet-Joodse moeder. Ze is een sociaal kind, haar zuster zal later vertellen dat Frieda al op jonge leeftijd altijd anderen hielp. En ze is muzikaal, net als haar vader, die pianist is. Als ze 9 jaar is, koopt hij een cello voor haar. Spelen wordt haar lust en haar leven, maar het is niet genoeg.
Ze ontdekt, in haar twintiger jaren, nog een talent: dirigeren. Ze wordt de eerste dirigente in Nederland en haar carrière neemt een vlucht. Met haar eigen orkest treedt ze op, vanaf 1938 ook in het Concertgebouw, maar dan breekt de oorlog uit. Omdat Frieda zich realiseert wat er komen gaat, en wat het lot van haar joodse muzikanten zal zijn, heft ze haar orkest meteen op.
Rode gloed boven Artis
Voor Frieda is het duidelijk: ze zal zich nooit neerleggen bij de Duitse bezetting. Al heel vroeg komt ze in verzet. Frieda sluit zich aan bij het kunstenaarsverzet, waar onder anderen Willem Arondeus, Gerrit van der Veen en Willem Sandberg deel van uitmaken.
Samen met hen beraamt ze de aanslag op het bevolkingsregister in Amsterdam.
Omdat de kunstenaars het plegen van de aanslag 'mannenwerk' vinden, mag Frieda, op 23 maart 1943, niet mee naar het bevolkingsregister naast Artis. Bovenop een dak in de buurt wacht ze de aanslag af. Als ze een rode gloed boven Artis ziet verschijnen, weet ze dat de aanslag is gelukt.
Hoewel er geen druppel bloed vloeit, zijn de Duitsers woedend. Ze vergelden de actie met een golf van geweld. Bijna iedereen die is betrokken bij de aanslag, wordt opgepakt en gefusilleerd. Frieda weet in Amsterdam een tijd uit handen van de Duitsers te blijven, door zich als man te vermommen, maar uiteindelijk wordt de situatie te gevaarlijk. Ze vlucht naar Zwitserland.
"Dat heeft de oorlog met mij gedaan"
Na de oorlog emigreert Frieda gedesillusioneerd naar Amerika. Daar pakt zij haar oude werk als dirigent en muziekleraar weer op. Zij praat nooit meer over de oorlog. Totdat journalist en schrijver Toni Boumans haar opzoekt. Er ontstaat een diepe vriendschap.
In de documentaire '..maar ik was een meisje', die Toni over haar maakt, vertelt Frieda hoe ze de oorlog haar heeft veranderd: "Vroeger, toen ik een kind was, raakte ik overstuur als ik een dier zag dat was doodgereden. Nu doet dat me niets meer. Dat heeft de oorlog met me gedaan."
In 1995 overleed Frieda Belinfante op 91-jarige leeftijd in Santa Fe, New Mexico.
Klik op één van de portretten hieronder om ook de andere verhalen te lezen.
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app via de App Store of de Google Play Store.