'Botel' niet nieuw voor IJmuiden: Arosa Sun bood onderdak aan gastarbeiders Hoogovens uit Italië en Spanje

Het was de oplossing voor de huisvesting van een stroom jonge mannen die op gang kwam na een geslaagde wervingscampagne van Koninklijke Hoogovens in Zuid-Europa, vooral Spanje en Italie. Om in de na-oorlogse bloeiperiode aan aan de groeiende vraag naar staal te kunnen voldoen, moest de productie drastisch omhoog.

Dat lieten mannen van rond de twintig met een tamelijk uitzichtloze toekomst op het platteland van Sicilië en Sardinië zich geen twee keer zeggen. Hun situatie was lang niet zo dramatisch als die van de Oekraïners nu, maar de Zuid-Europese hulpttroepen kwamen allerminst uit luxe naar Nederland. 

Tekst gaat verder onder de foto

"Ik kwam uit militaire dienst en kon geen werk vinden", zei Arturo Asuni een paar jaar geleden ter gelegenheid van het eeuwfeest van de Hoogovens. "Toen zag ik de advertentie en dacht: ik ga een potje emigreren."

Mario Loddo, eveneens Sardijn, had een andere reden om naar IJmuiden te komen. "Mijn ouders waren heel streng. Als ik alleen maar naar een meisje kéék, kreeg ik al straf! Daarnaast was het gewoon heel arm bij ons."

Studeren in de tijd van de baas

Het was de bedoeling dat ze voor een paar maanden zouden gaan, maar beiden haalden hun pensioen bij het staalconcern, op de voor toen gangbare maar voor nu ondenkbare leeftijd van 55 jaar.

Ze kregen bij de Hoogovens een goed salaris, een onregelmatigheidsvergoeding en zelfs een opleiding. "Ongelooflijk", was Arturo Asuni jaren later nóg verbaasd. "We mochten studeren in de tijd van de baas. In de tijd van de baas!" 

Tekst gaat verder na de video uit 2018, gemaakt ter gelegenheid van een eeuw Hoogovens

Hoogovens bleef maar groeien. Het had jarenlang een eigen spoorwegnet, orkest, brandweerkorps, tot 1995 zelfs een eigen netnummer (02514) en op het hoogtepunt 22.000 werknemers. Teveel om onderdak aan te bieden.

Loddo en Asuni werden ondergebracht op de Arosa Sun. Die krijgt in het voorjaar van 1961 een ligplaats in het Binnenspuikanaal. Er kunnen een kleine achthonderd gastarbediers slapen. De kantines worden uitgebaat door de Volksbond tegen Drankmisbruik. En daar zit meteen het enige, maar niet te onderschatten pijnpunt.

Niet doordat het personeel er streng op toezag dat geen alcohol werd gedronken (Loddo en Asuni waren matige drinkers), maar vanwege de nauwelijks ontwikkelde vaardigheden van de Nederlandse koks en de voor hen vreemde Nederlandse kost.

Asuni: "Elke dag een zure bal gehakt met aardappelen. Ik werd er gek van." Loddo. "Ik had eerst bij een hospita in Castricum gewoond. Die was van goede wil en maakte vaak spaghetti voor me. Alleen liet ze die veel te lang koken. Het was niet om te éten."

"Maar op de Arosa Sun was het helemáál erg. Wij waren thuis gewend aan een lekker stukje vlees, pasta en verse groenten. Daar hadden deze koks nog nooit van gehoord."

Spaghetti-oproer

Een paar maanden na hun komst al zijn ze het Nederlandse eten spuugzat. Een groep van zo'n tachtig Italianen gaat in staking en een protestmars wordt in de kiem gesmoord. De toezegging dat er voortaan met Italiaanse ingrediënten zal worden gekookt, stelt de gastarbeiders gerust. De actie is de geschiedenis ingegaan als het 'spaghetti-oproer.'

Arturo Asuni: "Het eten was zó slecht! Zo konden we niet werken." Mario Loddo: "Toen ik in die beginjaren een keer naar huis ging voor vakantie, herkende mijn moeder me niet. Ze vond dat ik er door dat slechte eten belabberd uitzag. Ik ben blij dat we in opstand zijn gekomen. Zo hebben we het toch maar mooi voor elkaar gekregen."

Na een paar jaar op de boot kreeg zowel Loddo en Asuni verkering met een meisje uit de buurt. Ze vonden een huis aan de wal, trouwden, en kregen kinderen. Ze kwamen nog jarenlang bij elkaar over de vloer en meestal was het gespreksonderwerp hun tijd op de Arosa Sun.

Loddo, weer ter gelegenheid van honderd jaar Hoogovens, vier jaar geleden: "Op het eten na in het begin, hebben we een heel leuke tijd gehad. We zijn goed opgevangen, kregen onder andere taalles Dat was wel nodig, want op de Arosa Sun zaten we vooral met Italianen bij elkaar. Daar werd geen woord Nederlands gesproken. Maar uiteindelijk heb ik het aardig onder de knie gekregen."