Blauwgele vlaggen voor de ramen, benefietconcerten en overvolle inzamelpunten met spullen voor Oekraïners. De oorlog in Oekraïne brengt Noord-Hollanders afgelopen maand samen. Er is medeleven met de slachtoffers, maar volgens cultuursocioloog Bo Paulle van de Universiteit van Amsterdam (UvA), speelt gedeelde angst ook een grote rol.
Paulle: "De dreiging van oorlog en nucleaire wapens raakt iedereen, arm, rijk, hoog en laagopgeleid. Het wij-gevoel wordt versterkt en de interne conflicten raken op de achtergrond, want er is een gezamenlijke vijand."
Kenmerkend voor de saamhorigheid in de aandacht en acties rondom Oekraïne zijn rituelen. "Met elkaar praten, filmpjes doorsturen, spullen inzamelen ... het zijn rituelen. We kijken naar hetzelfde punt, Oekraïne, en hier krijgen we een gedeelde emotionele energie van. Die rituelen die we uitvoeren worden nu heel groot, omdat we alles massaal delen via sociale media."
Rituelen voor saamhorigheid
Volgens Paulle kun je door succesvolle rituelen, die veel aandacht krijgen en energie opwekken, saamhorigheid verwachten. Dat saamhorige gevoel verschilt onderling, maar bestaat volgens Paulle veelal uit angst, rechtvaardige verontwaardiging en een moreel 'jij deugt niet' gevoel naar Poetin. Een groot deel is ook simpelweg medelijden. "Je ziet 'gewone' mensen lijden, ze hebben geen wc's of eten, je kunt je goed in ze verplaatsen."
Tekst gaat verder.
Hoewel verschillende media de (onbewust) racistische hulp voor mensen 'die op ons lijken' aankaarten, denkt Paulle dat onze massale hulp en aandacht voor de Oekraïense slachtoffers vooral geografisch is ingegeven. De kleine afstand is de belangrijkste reden dat we massaal Oekraïense vlaggen uithangen en geld inzamelen, meent Paulle.
"Het is maar twaalf of dertien uur met de auto, natuurlijk ontstaat er saamhorigheid. Mensen schrikken, het is zo dichtbij. Dan komt het gevoel 'jeetje wat hebben we het goed en wat hebben we het voor lief genomen.'"
"We doen het samen"
Het WK, de Olympische Spelen, politieke gebeurtenissen of een stille mars, ze leveren allemaal een gevoel van saamhorigheid op. Ook aan het begin van de coronacrisis hing het gevoel 'we doen het samen' in de lucht. Niet veel later sloeg dit om naar verdeeldheid rondom vaccinaties en de maatregelen.
Tekst gaat verder.
Paulle: "Ook toen, in het begin van de coronacrisis, waren er krachtige rituelen. Mensen die klapten voor de zorg, de filmpjes die werden verspreid en gedeeld. Er was toen ook de angst op de achtergrond, om ziek te worden."
Op een gegeven moment sloeg die saamhorigheid om in verdeeldheid. "Er liepen verschillende rituelen door elkaar heen, die haaks stonden op elkaar. Antivax mensen hebben hun eigen rituelen, zij vestigen de aandacht op hun eigen bronnen. Zo ontstond die verdeeldheid."
Open armen
De Oekraïense vluchtelingen werden met open armen ontvangen, maar na een maand lijken sommige gastvrije Nederlanders hiervan terug te komen. Is dit het moment dat, zoals bij corona, het 'samen' weer voorbij is?
Paulle gokt dat mensen in hun enthousiasme onderschat hebben hoe zwaar het bezoek kan zijn, maar het betekent volgens hem niet dat de saamhorigheid in het geding is. Volgens Paulle blijven de rituelen en saamhorigheid, bestaan zolang er, helaas genoeg, een gedeelde angst is en ontwikkelingen in het oorlogsgebied zorgen voor aandacht in de media.
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app via de App Store of de Google Play Store.