Vanuit Syrië via Oekraïne naar de Zaanstreek: vier vrienden wéér op de vlucht voor oorlog

Ahmed (27), zijn broertje Mahamoud (25), Mahamed (37) en Ali (26) worden nu tijdelijk opgevangen in een hotel in Zaandam. Morgen moeten ze daar weg, en worden ze naar een plek gebracht waar ze langer kunnen blijven. Waar dat is, is nog onduidelijk.

De Krim

"Ali heeft het meeste ervaring", grapt één van de vrienden, "want die zat eerst op De Krim en is dus al drie keer gevlucht." Alle vier zijn ze in de afgelopen twaalf jaar gevlucht voor de oorlog in Syrië. Op zoek naar een veilige plek waar ze een toekomst konden opbouwen, belandden ze tussen 2012 en 2016 apart van elkaar alle vier in Oekraïne.

Ali en Mahamed waren buren in Odessa en studeerden om tandarts te worden. Ahmed trouwde met een Oekraïense en werd piloot. Ook Mahamed trouwde een Oekraïense, kreeg een zoon en deed goede zaken als kapper. Totdat het eerste luchtalarm klonk en de  bommen op Oekraïne vielen.

Iedereen een wapen

"Het was een nachtmerrie",  vertellen de broers. In de steden kreeg iedereen een wapen om tegen de Russen te vechten. Die wapens werden alleen ook gebruikt om oude ruzies uit te vechten en om mensen te overvallen. "Iedere dag werd je wakker en kon er iemand dood zijn."  De broers appten elkaar constant om te laten weten dat ze nog leefden.

Wat ze het meest is bijgebleven is het loeiende luchtalarm waarmee bewoners werden gewaarschuwd voor mogelijk naderende raketten, die overal konden inslaan. 

"De flat waar we woonden, stond te schudden", zegt Mahamed. "Ik vertelde mijn kind dat het vuurwerk was, maar hij vroeg waarom ze dat overdag afstaken." Als ze nu door Zaandam lopen en de geluidssignalen bij een treinovergang of brug horen, kijken ze weer verschrikt op. Ook het gebonk van een bus over een brug zorgt soms voor geschrokken reacties.

Ali's rugtas was al gepakt en stond al een tijdje klaar bij de deur van zijn woning in Odessa. Hij was na de oorlog in Syrië eerst op De Krim gaan wonen, maar sloeg op de vlucht toen de Russen daar in 2014 binnenvielen. Toen het alarm ging en de bommen op Odessa vielen was hij dus goed voorbereid en direct weg.

Hij probeerde zijn buurman Mahamoud te overtuigen om mee te gaan naar het station, maar die zag de ernst nog niet in en wilde zijn studie afmaken. Daarbij mocht hij zijn keeshondje Simba niet mee nemen in de trein en besloot daarom te blijven. Twee dagen later vertrok hij alsnog per auto met alleen de kleren die hij aan had, maar wel met Simba.

Zijn broer, Ahmed, woonde in een andere stad en kon niet weg komen omdat hij geen auto had en alle wegen naar het westen kapot waren geschoten. Uiteindelijk moest hij onbekenden tweeduizend dollar betalen voor zichzelf en zijn vrouw om naar de grens gebracht te worden.

Over de grens

Mahamoud vluchtte met zijn vrouw en kind, maar werd op de grens gescheiden. Buitenlanders komen in een andere rij als ze de grens over willen en moeten uren wachten voor ze de grens over mogen. Ali wachtte daar twee dagen en kon zich uiteindelijk hongerig en koud herenigen met zijn buurman.

De vier hebben een permanente verblijfsvergunning voor Oekraïne, maar zijn officieel geen Oekraïners en hebben ook geen paspoort. Dat blijkt hun redding, want uiteindelijk mogen ze over de grens over, terwijl Oekraïense mannen van hun leeftijd worden tegengehouden en teruggestuurd om te vechten. 

Ze reisden per trein door naar Berlijn waar de families en vrienden elkaar toevallig in de drukte op het station ontmoeten. Ze besluiten Duitsland te verlaten en naar Nederland te gaan. Daar worden ze opgevangen in het Inntel-hotel bij het station in Zaandam, daar komen ze langzaam tot rust. Soms moeten ze in het openbaar vervoer uitleggen dat ze écht uit Oekraïne gevlucht zijn. Maar zelfs als ze hun papieren laten zien, worden ze niet altijd geloofd.

Waarnaartoe?

"Het is genoeg", zeggen de vier."We willen nu rust, geen oorlog."  Ze hopen dat ze in het stabiele Nederland kunnen blijven. Terug naar Odessa willen ze in ieder geval niet. Mahamoud laat zijn Oekraïense digitale identiteitsbewijs zien. Waar bij nationaliteit eerst 'Syrisch' stond, staat nu 'Oekraïense.' "Sinds een week zijn we allemaal genaturaliseerd en hebben we de Oekraïense nationaliteit", zegt hij.  Ze zijn bang dat ze direct het leger in moeten als ze weer een voet op Oekraïense bodem zetten. 

Naar Syrië durven ze ook niet meer. De vader van de broers is enkele jaren geleden wel terug gegaan, maar verdween. Pas jaren later hoorden ze dat hij gedood was. 

Of hun vrouwen terug willen, is nog onduidelijk. Veel schoonfamilie woont nog in Oekraïne. Ze vragen zich af of ze hier asiel kunnen aanvragen en wat de procedures zijn. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) laat weten dat er in februari al 21 Oekraïners asiel hebben aangevraagd. De asielprocedure voor Oekraïners zal binnen enkele weken klaar zijn maar zal volgens de IND daarna nog even duren voor deze ook uitgevoerd kan worden.

Morgen (donderdag) moeten de vrienden vertrekken uit het hotel en worden ze verplaatst naar een langdurige opvang. Mahamed hoopt dat hij daar dan weer zelf kan gaan koken. "Het eten in het hotel is goed, maar ik wil het weer zelf maken." Waar ze terecht komen weten ze nog niet. "Iemand zei Den Helder",  maar dat kunnen ze ook verkeerd verstaan hebben. "Misschien wel naar Texel, maar dan moet ik wel leren zwemmen", denkt Mahmoud.