Februaristaker Ruben Salomon Swaab hield zijn tram in de remise: "Hij moest zich verzetten"

Ieder jaar op 25 februari legt Deborah Kalkoene bloemen bij de herdenkingsplaquette in de hal van het GVB- hoofdkantoor bij Sloterdijk. Sinds haar oma overleed zet zij deze traditie voort. Op één van de onderste regels staat de naam van haar overgrootvader in gouden letters in de plaquette gegraveerd: R. S. Swaab. Hij is één van de 65 GVB-ers die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgebracht door de Nazi's. Omdat ze meededen aan de Februaristaking, in het verzet zaten of alleen maar omdat ze Joods waren.  

"Mijn overgrootvader Ruben Salomon Swaab zette die dag zijn tram stil. Hij reed de remise niet uit", vertelt Deborah Kalkoene.  "Als verzet. Om te laten zien: ik ben het er niet mee eens. Met gevaar voor eigen leven wilden ze iets doen voor hun medeburgers, de Joden die waren opgepakt." 

Kalkoene heeft hem helaas nooit gekend. Maar ze wil alles van hem weten. Net als van de andere GVB-ers die op de plaquette staan. Ze is daarom een groot onderzoek begonnen. "Ik heb nu van 18 mannen een foto gevonden en ook persoonskaarten, woonkaarten en archiefstukken. Ik wil deze mannen een gezicht geven. Wat is er met hen gebeurd? Uiteindelijk wil ik over hen allen een biografie schrijven." 

10.000 stakers

Uit loyaliteit leggen tijdens de Februaristaking zo'n 10.000 Amsterdammers die dag het werk neer en verzamelen zich op de Westermarkt. Ook buiten de stad werd gestaakt, onder andere in de Zaanstreek. Maar de bezetter slaat keihard terug en beeïndigt de staking met geweld. Er vallen 9 doden, 24 zwaargewonden en talloze stakers worden opgepakt.

Daarna gaan de deportaties gewoon door. Het tramverkeer komt weer op gang. Maar zonder Swaab. "Op zijn pensioenkaart staat dat hij op 29 februari ontslagen is", vertelt Kalkoene. "Opvallend is wel dat op diezelfde kaart geschreven staat dat hij vanaf 1 maart geacht werd om in gemeentedienst te treden, wat heel opvallend is gezien zijn Joodse afkomst." Welk werk Swaab bij de gemeente vanaf die dag deed, wil Kalkoene nog graag uitzoeken.  

Zoals met de andere 64 GVB-ers, loop het ook slecht af met Ruben salomon Swaab. In november 1942 wordt hij met zijn vrouw en dochter Henny uit zijn huis aan de Willaertstraat gehaald en gedeporteerd naar Auschwitz. Zoon Sally is dan al eerder opgepakt door de Nazi's maar overleeft de oorlog. Net als zijn zusje Henny, de oma van Deborah Kalkoene. 

"Het is heel bijzonder om hier te staan", zegt Kalkoene  als ze rondloopt door de tramremise. Lijn 24 rijdt de remise Havenstraat uit. "Dat was de tramlijn van mijn overgrootvader", roept ze verrast uit. "Hij hield van zijn werk. Maar die dag reed hij niet. Dat geeft aan hoeveel lef en moed hij heeft getoond."

Op 25 februari om 16.45 uur zendt AT5 om 16.45 uur de herdenking van de Februaristaking live uit. Deze is ook te volgen via NH Nieuws.