Twee gevangenen zijn door de directie van Justitieel Complex Zaanstad gestraft voor het bellen naar NH Nieuws over de overleden Felisinio S. (21). De afdelingsgenoten van de Amsterdammer uitten hun zorgen: hij had met zijn epilepsie niet alleen op cel gemogen. Sanctie: negen dagen in de isolatiecel. Ook kan één van hen kerst niet doorbrengen met zijn gezin. "Ik ben juist trots dat hij jullie heeft gebeld."
Dit zegt de geliefde van één van de gesanctioneerde gevangenen. Haar vriend leeft, zo vertelt ze aan NH Nieuws, 'nu op een broodje kaas en een glas melk per dag'. Ook zou hij binnenkort met enkelband vrijkomen, maar omdat hij zich niet aan de huisregels heeft gehouden, gaat dit niet door.
Reconstructie: 'Hallo, ik bel vanuit de gevangenis'
Op dinsdag 30 november gaat de redactietelefoon van NH Nieuws. Een gevangene (zijn naam is bij ons bekend) zegt tegen de redacteur die opneemt: "Hallo, ik wil graag zeggen dat er iemand van mijn afdeling is overleden vannacht. Hij had epilepsie en zat in z'n eentje op een cel. Volgens mij had dat niet gemogen."
Het gaat over de 21-jarige Felisinio die sinds dit voorjaar in de bajes een celstraf voor doodslag uitzat. Hij kreeg corona en werd van afdeling zuid naar west overgeplaatst: daar gaan gevangenen 'in hun eentje op cel' in quarantaine. In de nacht van 30 november stikt hij daar in zijn tong, vermoedelijk na een epileptische aanval. Hulp kwam te laat.
De redacteur van NH Nieuws noteert het verhaal en de zorgen van de aan de telefoon hangende gedetineerde, en belt alles snel door naar een verslaggever - tevens auteur van dit artikel. Zij is op dat moment namelijk toevallig al in de gevangenis van Westzaan voor een interview over de corona-opstand. Vlak na het telefoongesprek met haar collega loopt ze de ruimte in waar directeur Obe Veldman met een betreurd gezicht staat.
"Mijn vriend kaartte juist iets belangrijks aan, hij maakte zich zorgen: de gevangenis was niet open over de dood van de man"
Uit zichzelf begint hij: "Misschien heb je het al gehoord, maar er is een gevangene overleden vannacht." In verband met de privacy kan de directeur alleen zeggen dat hij 'jong' is, 'in z'n eentje op cel' op de corona-afdeling van de bajes zat en dat zijn dood een natuurlijke oorzaak betreft.
Op vragen van de verslaggever of het klopt dat hij epilepsie had - dat had ze tenslotte net gehoord van haar collega - krijgt ze dus geen antwoord. Na het interview met de directeur rijdt ze naar de redactie en wordt er weer gebeld door de gedetineerde: er volgt een gesprek waarin de gevangene vertelt meermaals geschreeuw in de zuid-gang te hebben gehoord, omdat Felisinio een aanval kreeg. Aangezien gevangenen daar wél met z'n tweeën op cel zitten, kon er toen hulp worden geroepen.
De informatie uit het gesprek en een daaropvolgend interview met de vader en advocaat van Felisinio, die beiden ook hun zorgen uiten over dat hij alleen op zijn cel zat, resulteren in onderstaand artikel. En dan krijgt de gedetineerde die belde een brief met de mededeling dat hij wordt gestraft door de bajesdirectie.
Tekst gaat door onder het artikel.
De sanctie voor het praten met de media is negen dagen isolatiecel (waarvan vier voorwaardelijk). Ook zijn celgenoot krijgt de straf, naar verluidt omdat hij op de achtergrond van het telefoongesprek aanvullende informatie gaf.
"Ze moeten alle telefoontjes van gevangenen op die afdeling hebben uitgeluisterd, want hoe weten ze anders wie heeft gebeld?" Stelt de vriendin van een van de gestrafte gedetineerden geschrokken. Inmiddels is haar ook gemeld dat haar vriends gedetineerdenstatus van 'groen' (dat krijg je bij goed gedrag) naar 'rood' (slecht gedrag) wordt overgezet, wat betekent dat zijn vrijlating met enkelband volgende week niet door gaat.
'Gevangenis mag dit doen'
"We hebben net een dochtertje gekregen, we zouden samen een huis zoeken. Nu kunnen we kerst ook niet samen vieren", aldus de vriendin. Maar: de gevangenisdirectie staat juridisch gezien op dit moment volledig in haar recht, stelt hoogleraar Penitentiair recht aan de Radboud Universiteit Sonja Meijer tegen NH Nieuws.
"Het bellen heeft mogelijk gezorgd voor onrust en het is de verantwoordelijkheid van een directeur om orde en veiligheid te bewaren"
"Om contact te mogen hebben met de media moet een gedetineerde toestemming vragen aan de directie: dit staat in de Penitentiaire beginselen wet. In die wet staan de rechten van gedetineerden genoemd, zoals het recht op contact met de buitenwereld, en de mogelijke beperkingen daarop."
Een gevangene kan disciplinair gestraft worden als hij dit niet doet en verblijf in een strafcel (zoals de 'iso' wordt genoemd) kan zo'n sanctie zijn. Hoewel Meijer niet precies weet wat de directies overwegingen waren, kan ze zich voorstellen dat het feit dat het onderzoek naar de dood van Felisinio nog niet was afgerond op het moment van bellen mee heeft gespeeld.
"Dan naar de media stappen is, naar mijn mening, niet de goede weg: hij heeft daarmee mogelijk gezorgd voor onrust in de gevangenis en het is de verantwoordelijkheid van een directeur om orde en veiligheid binnen de muren te bewaren", stelt Meijer.
Klacht van gevangene
Een gevangene kan zich op meerdere andere manieren beklagen over de gang van zaken in een gevangenis, zoals bij een beklagcommissie. Wat betreft het voorwaardelijke gedeelte van de straf: Meijer denkt dat die vooral preventief is: om een voorbeeld te stellen voor deze en andere gevangenen dat praten met de media gevolgen heeft.
Maar wat volgens haar óók weer zo is: de directeur heeft, omdat een gevangene in een afhankelijkheidspositie verkeert, ook een zorgplicht. "Als hier in het geval van Felisinio met zijn epilepsie bijvoorbeeld is gefaald, zou dit uit het onderzoek naar zijn dood moeten blijken." (Bij elk overlijden doet een onafhankelijke commissie, samensteld door Dienst Justitiele Inrichtingen, onderzoek)
De partner van de lekkende gevangene is in ieder geval boos en verdrietig. "Mijn vriend kaartte juist iets belangrijks aan: hij maakte zich zorgen over de overleden gevangene. Het ging volgens hem te ver en hij heeft ingegrepen. Ik vind dat ze daar niet goed omgaan met gevangenen."
Dienst Justitiële Inrichtingen reageert tegen NH Nieuws dat er inderdaad twee gedetineerden van de Justitieel Complex Zaanstad zijn 'gesanctioneerd' vanwege mediacontact zonder toestemming.
De DJI-woordvoerder wil verder niet ingaan op de exacte reden van de straf. Ook wil zij niet zeggen of ze de gesprekken hebben uitgeluisterd, alleen dat ze in algemene zin per geval afwegen of ze dat doen na lekken naar de pers.
Heeft u tips uit of over gevangenissen in Noord-Holland? Mail dan naar [email protected].