Van de ruim tweehonderdduizend woningen die tot 2030 in Noord-Holland moeten verrijzen, staan er ruim tienduizend ingepland in gebieden die kwetsbaar zijn voor klimaatverandering. Vooral in de Metropoolregio Amsterdam staan veel woningen ingetekend op slappe grond óf op plekken die kunnen overstromen.
Dat blijkt uit een analyse van ingenieursadviesbureau Sweco, in opdracht van Deltacommissaris Peter Glas. Eerder deze maand adviseerde Glas de ministeries van Binnenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat om bij woningbouw snel meer rekening te gaan houden met (toekomstige) gevolgen van klimaatverandering. Daarbij moet gedacht worden aan overstromingen, verzakkingen en hittestress.
Bovenstaande kaart laat zien dat er in Noord-Holland meerdere uitgestrekte gebieden (oranje/geel) zijn waar de grond óf slap is (waardoor verzakkingen kunnen optreden) óf kan overstromen.
Die gebieden liggen voornamelijk in Zaanstreek-Waterland en Amstelland. De zwarte bollen representeren de gemeenten en de omvang van hun woningbouwplannen (hoe groter de bol, hoe meer woningen) voor de komende tien jaar.
10.000 woningen
"Aandachtspunt voor Noord-Holland is met name het bouwen op slappe of zettingsgevoelige gronden", vertelt Alex Hekman van Sweco aan NH Nieuws. "Gemeenten waar dit speelt en waar ook veel gebouwd wordt zijn bijvoorbeeld Zaanstad, Diemen, Ouder-Amstel en in mindere mate Weesp. Samen goed voor een opgave van ruim 10.000 woningen."
"Zo voorkomen dat we de rekening doorleggen naar de volgende generatie"
Gemeenten die minder fanatiek bouwen maar wel slappe gronden hebben zijn onder meer Landsmeer, Oostzaan, Edam-Volendam, Waterland, Wormerland en Uithoorn. "Die zijn samen goed voor enkele duizenden woningen."
Volgens Hekman kunnen veel toekomstige problemen worden voorkomen door bij het bouwrijp maken van de bouwlocatie meer aandacht aan de grond te besteden. Door slappe gronden eerste te verzwaren met een laag zand (zetting), worden de grondlagen eronder stabieler en is de kans op schade door bodemdaling in de toekomst kleiner. "Zo voorkomen we dat we de rekening doorleggen naar de volgende generatie."
En die rekening kan flink oplopen, vertelt hij. "De ervaring leert dat de beheerskosten van de openbare ruimte en infrastructuur na bouwen op slappe grond honderd procent hoger liggen."
Klimaatadaptief bouwen
Te bebouwen grond van te voren laten inklinken is een manier om in gebieden met slappe grond klimaatadaptief te bouwen, iets waartoe Deltacommissaris Glas met klem oproept. Toch zijn er veel meer methodes om bij de bouw van woningen en wijken rekening te houden met het toekomstige klimaat en de gevolgen ervan.
Geen handleiding
Een eenduidige handleiding 'klimaatadaptief bouwen' bestaat niet, al zijn er wel maatregelen die in veel situaties toepasbaar zijn.
Een belangrijke factor is de locatie. Als je weet dat een rivier in de toekomst vaker buiten z'n oevers zal treden, is het een beter idee om een huis of wijk niet twintig maar honderd meter van de oever te bouwen.
Door bij de inrichting van een wijk het laagstgelegen deel te reserveren als waterberging, kun je het risico op overstromingen beperken. Bij extreme regenval kan overtollig regenwater daarnaartoe kan stromen.
Tot slot de eigenschappen van het huis zelf. Voorbeeld: huiseigenaren die sedum op hun daken leggen, verkleinen daarmee het risico op overstromingen in hun wijk. Het vetkruid zuigt het regenwater als een spons op waardoor het niet op straat terechtkomt.
Opvallend genoeg zette de gemeente Alkmaar begin dit jaar een streep door een aanvullende eisenlijst voor nieuwbouwprojecten, met onder andere de eis om klimaatadaptief te bouwen. Na protest van projectontwikkelaars, die er veel hogere kosten door vreesden, werd besloten het extra eisenpakket te laten varen.
Van Deltacommissaris Glas moet er veel vaker klimaatadaptief gebouwd worden. Her en der gebeurt dat al. NH Nieuws zet een paar voorbeelden op een rij.
Centrumeiland IJburg
In de bouwplannen van het Centrumeiland van de Amsterdamse wijk IJburg is klimaatadaptatie geen integraal doel geweest, stelt kennisplatform Platform31. "Wel zijn losse elementen van klimaatadaptatie zoals waterberging, groenvoorziening en de afstemming tussen beide nadrukkelijk terug te vinden", schrijft Joeri van den Enden in het boek Klimaatadaptieve Bouwprojecten.
IJburg is gebouwd op kunstmatige eilanden op het IJmeer, waardoor er voor de wijk niet tot nauwelijks hoefde te worden nagedacht over waterafvoer. Zo is het Centrumeiland - dat uiteindelijk 1.500 woningen moet tellen - licht bollend (in het midden 6 meter boven NAP) waardoor overtollig regenwater altijd richting IJmeer stroomt.
Bij de inrichting van de wijk is er rekening mee gehouden dat het water altijd naar groene plekken kan stromen, waar het dan de bodem inzakt of tijdelijk ophoopt.
'Grootste groene wand' van Alkmaar
Wie in termen van risico's vooral aan overstromingen denkt, verwacht misschien dat klimaatadaptatie voor bewoners van hoge appartementencomplexen een minder heet hangijzer is. Het tegendeel is waar. Een appartement op de zevende verdieping overstroomt misschien niet zo snel, maar hittestress ligt op de loer. Want in dichtbebouwde gebieden kan de warmte niet goed weg, en loopt de temperatuur vaak graden hoger op dat buiten de bebouwde kom.
Het gebouw, naar ontwerp van Caas Architecten, krijgt behalve een groen dakterras 'de grootste groene gevel van Alkmaar', zo belooft de Hoofddorpse projectontwikkelaar Timpaan. Die gevel werkt 'als een soort natuurlijke airco', is te lezen op de site van het project.
"De groene gevel heeft geen effect op het binnenklimaat", verduidelijkt Ramon Reijnders van Timpaan tegen NH Nieuws. Wel staat volgens Reijnders vast dat een groene wand veel andere voordelen heeft, waaronder het uit de lucht filteren van koolstofdioxide en een prettigere leefomgeving.
Hoeveel vierkante meter de groene gevel uiteindelijk exact zal meten, kan hij niet zeggen, maar in combinatie met de daktuin zorgt de wand ervoor dat het ook op warme dagen goed toeven is in de buurt van de betonnen kolos.
De provincie Noord-Holland heeft, net als andere provincies, met het nationale Deltaplan Ruimtelijke adaptatie afgesproken dat ze bij al hun plannen en projecten rekening houdt met het klimaat van de toekomst. Ook in het coalitieakkoord is klimaatadaptief bouwen een belangrijk speerpunt.
In het rapport Klimaatadaptatie Noord-Holland: bouwstenen voor een provinciale aanpak onderscheidt de provincie vier actuele thema's waarbinnen klimaatadaptie een rol zou moeten spelen. Daaronder is ook 'Toekomstbestendige bebouwde omgeving', maar - zo benadrukt de provincie - 'de verantwoordelijkheid ligt primair bij gemeenten'.
Want gemeenten zijn verantwoordelijk voor de inrichting van de openbare ruimte, zo is de gedachte. De Metropoolregio Amsterdam ondersteunt de oproep van Deltacommissaris Glas, maar zegt ook afhankelijk te zijn van partijen als projectontwikkelaars.
Piekberging in Haarlemmermeer
Met zo'n zes meter onder NAP is Haarlemmermeer kwetsbaar als het op overstromingen aankomt. Als de Ringvaart zou overstromen of de dijken zouden breken, zitten heel wat inwoners met natte voeten. Om dat te voorkomen wordt er bij het dorp Buitenkaag sinds kort gewerkt aan een piekberging. Bij dreigende overstroming van de Ringvaart kan de piekberging worden geopend, om zo de druk van de ketel te halen.
In onderstaande video vertelt Femke Kapteijn van Hoogheemraadschap Rijnland dat de piekberging in de toekomst naar verwachting eens in de vijftien jaar zal worden gebruikt.
Haarlemmermeer houdt droge voeten door piekberging: "Eigenlijk een weiland als badkuip" - NH Nieuws
Draaiende woonkubus
Op kleinere schaal en met een beetje fantasie kan de woning van Alkmaarder Ed Kueter ook klimaatadaptief worden genoemd. Toch is natuuradaptief eigenlijk een beter woord, want Eds huis kan om zijn eigen as draaien en de zon volgen, waardoor zijn zonnepanelen optimaal renderen.
Bekijk hieronder een reportage over Ed en zijn energieneutrale draaiende woonkubus.
Ed woont in draaiend huis: "Hond raakt niet in paniek" - NH Nieuws
Download de app
🔔 Blijf op de hoogte van nieuws uit jouw regio, download de gratis NH Nieuws-app via de App Store of de Google Play Store.