De verdwenen stad: hoe de allure van de negentiende eeuw uit de Kalverstraat verdween

De Kalverstraat dankt zijn naam aan de markt op de Dam. De Dam was vroeger het belangrijkste plein van de stad. Hier werd van alles verhandeld. Er gaan verhalen dat vroeger in de Kalverstraat ook echt kalveren werden verhandeld, in een soort uitloop van de markt op de Dam, maar daar zijn volgens Annemarie de Wildt van het Amsterdam Museum nooit bewijzen voor gevonden. "Die resten geschiedenis vind je terug in de straatnamen." De naam Kalverstraat dateert trouwens al uit het einde van de veertiende eeuw. De straat is ongeveer een kilometer lang en loopt van de Dam naar de Munt.

Chic

Maar hoe zag de toen chique winkelstraat er in de negentiende eeuw uit? Als je goed kijkt, en tegenwoordig moet je daarvoor steeds beter kijken, zie je nog wel de restanten van vergane glorie. Op het adres Kalverstraat 3 bijvoorbeeld, zat sinds het begin van de negentiende eeuw, een oesterbar.  

De Wildt: "Aan het einde van die eeuw heeft de eigenaar Van Laar, het oude pand afgebroken en er een heel chic restaurant gebouwd. Dat was een van de eerste echt grote restaurants van Amsterdam. Beneden kon je vis kopen en boven waren fantastische zalen waar je kon dineren."

Nu zie je, voor het gebouw staande, nog een beetje hoe het ooit geweest moet zijn. Op de eerste etage zijn op de gevel nog schilderingen zichtbaar. Die schilderingen moeten er volgens De Wildt ook binnen zijn geweest. "Nicolaas van der Waay, die de Gouden Koets beschilderd heeft, heeft hier de plafondschilderingen aangebracht. Daar is ongetwijfeld helemaal niets meer van te zien."

Van de oorspronkelijk entree is trouwens ook niets meer over. In het gebouw is een geheel nieuwe glazen pui gezet om de verkoop van sneakers te stimuleren.

Etalages

De Kalverstraat is nu een straat voor dagjesmensen en toeristen. Eind negentiende eeuw, begin twintigste eeuw was dat wel anders. Hier flaneerden de allerrijksten langs de etages van de poepsjieke winkels en grote modemagazijnen. Maar ook na sluitingstijd was er genoeg te beleven; de Kalverstraat was namelijk ook een uitgaansplek met hotels en chique restaurants. "Bovendien", vertelt Annemarie de Wildt", waren die etalages ook een heel nieuw ding. Door de uitvinding van vensterglas konden er nu hele grote etalages komen. Aan het einde van de negentiende eeuw komt daar ook nog eens elektrische verlichting bij. Dat was een spektakel waar mensen 's avonds ook op af kwamen."

Verre landen

Niet alleen Hotel Polen en Hotel Suisse hadden in de naam verwijzingen naar verre landen. Je had ook Maison de Bonneterie en de The American Lunchroom

"Die buitenlandse namen gaven de straat allure. Het appelleert aan een tijd dat mensen meer gingen reizen. De welvaart uitte zich op dit soort manieren", zegt De Wildt.

Monopoly

Dat de Kalverstraat een belangrijke straat is geworden in het Monopoly-spel heeft niks te maken met allure van vroeger. Het heeft alles te maken met een winkel in sportartikelen die tot voor kort nog in de winkelstraat zat.

De Wildt: "Perry & co kwam in 1866 vanuit Engeland naar Nederland. Het eerste filiaal was hier in de Kalverstraat. Perry ging op een gegeven moment Monopolyspellen verkopen. Voor de Nederlandse editie werd speciaal gekeken naar waar Perry gevestigd was. Dat werden de straten van het Nederlandse spel." 

Bonneterie

Van die negentiende-eeuwse allure is tegenwoordig dus nog maar bitter weinig over. Van de grote modemagazijnen uit die tijd heeft Maison de Bonneterie het nog als laatste volgehouden, maar in 2014 moest ook dit instituut noodgedwongen haar deuren sluiten. Wat overblijft zijn de bekende winkels met de bekende spullen die je in willekeurig welke andere grote stad kunt vinden. 

Kijk hier voor meer afleveringen van De verdwenen stad.