Het piept en kraakt op het Amsterdamse stroomnet: wat staat de stad te wachten?

Smeulders moet met de huidige stroomproblemen wel eens terugdenken aan de jaren 60 toen er steeds meer vraag was naar telefonie. ‘’In de jaren 60 was de PTT ook vol. Mensen moesten toen heel lang wachten tot ze een telefoonaansluiting konden krijgen. Dat zie je nu weer: het probleem met het stroomnetwerk verspreidt zich net als toen als een olievlek over Nederland.’’

Bij de elektriciteitsstations Buiksloterham/Overhoeks, Westzaanstraat en Noord Papaverweg is inmiddels sprake van code oranje. Dat betekent concreet dat er geen ruimte meer is voor nieuwe grote klanten. Met deze maatregel hoopt netbeheerder Liander dat bestaande klanten en nog te bouwen woningen wel stroom kunnen.

Meer problemen

Dat het op meer plekken in de stad de komende jaren gaat knellen, is zo goed als zeker. Het overvraagde stroomnetwerk zal voor steeds meer Amsterdammers gevolgen hebben. De gemeente waarschuwt zelfs dat de knelpunten op het elektriciteitsnetwerk mogelijk de economische ontwikkeling van de stad en de ingeslagen energietransitie kunnen raken. 

Dat de gemeente zo wordt overvallen door de problemen vindt Smeulders maar vreemd. ‘’We hadden het moeten zien aankomen. Het heeft ook te maken met de liberalisering van het stroomnetwerk. Vroeger kon de gemeente het beter plannen. Nu ben je helemaal afhankelijk van de netbeheerders. Die moet je verlokken, ze happen pas als er markt wordt gezien. We hadden misschien niet zo snel moeten liberaliseren.’’

Hoogleraar energie-economie aan de Rijksuniversiteit Groningen Machiel Mulder vermoedt dat er bij netbeheerders onvoldoende informatie aanwezig is geweest over de groeiende vraag naar stroom. ‘’Ze hadden dit blijkbaar niet verwacht. Ook de krapte in technisch personeel gaat meer invloed hebben de komende jaren. De vraag naar stroom neemt enorm toe door energietransitie.’’

Klimaatambities

En dan is Amsterdam in Nederland ook nog eens koploper qua klimaatdoelstellingen. In 2030 zijn alle auto’s op fossiele brandstoffen in de stad waarschijnlijk verboden en tien jaar later moet iedereen van het gas af zijn. Ambities die heel veel zullen vragen van het stroomnetwerk. Mulder: ‘’De plannen van Amsterdam zijn misschien te optimistisch en ik vraag mij af of de hoge ambities wel zijn afgestemd met de netbeheerder. Met elektrisch rijden neemt het stroomverbruik tot zo’n dertig procent toe en iedereen aan de warmtepomp zorgt voor nog een stijging van tien procent. Er zijn hiervoor helemaal geen netwerken aangelegd.’’

Ook Smeulders is kritisch op de gemeente: ‘’Iedereen weet waar we heen willen, maar hoe we er komen, wordt niet uitgezocht. De opgave wordt enorm onderschat. Er is te veel idealisme en te weinig realisme. De ambities worden niet gehaald op deze manier. Of we gaan accepteren dat de economie gaat afglijden, maar dat zal de politiek niet accepteren. Hoe meer maatregelen er worden afgekondigd door de politiek die niet gehaald gaan worden, hoe sceptischer mensen worden. Het vertrouwen in de politiek neemt hierdoor af. Politici en bestuurders zullen moeten uitspreken dat we met een ingewikkeld proces te maken hebben en onderweg zijn naar een gebied waar we nog mee onbekend zijn.’’

Capaciteitsproblemen in hele land

De problemen op het energienetwerk zijn niet uitsluitend Amsterdams. In het hele land is er op veel plekken meer vraag dan aanbod. Wat wel een verschil is tussen Amsterdam en de rest van Nederland: buiten de stad wordt de zogeheten congestieproblematiek voornamelijk veroorzaakt doordat er enorm veel aanbod van elektriciteit is vanuit grote zonnevelden en windmolens. Daar is in Amsterdam geen sprake van en dat maakt de problemen hier nog wat ingewikkelder. 

In andere delen van het land kan het afschaffen van de salderingsregeling, in tegenstelling tot Amsterdam, soelaas bieden. ‘’Door die regeling kan iedereen ongelimiteerd en gratis stroom terugleveren aan het net. Particulieren met zonnepanelen leveren bij een zonnige dag veel terug. Het net wordt dan overbelast’’, zegt Smeulders.

Netbeheerder Liander moet alle zeilen bijzetten om de toenemende vraag nog aan te kunnen. Het bijplaatsen van een reuzetransformator, zoals dinsdag gebeurde bij het elektriciteitsverdeelstation Nieuwe Meer, zijn belangrijke stappen. Of zulke maatregelen voldoende zijn en de doemscenario’s voor de gemeente - zoals het uitstellen klimaatambities - hiermee worden afgewend, is nog maar zeer de vraag. 

De gemeente zei eerder al dat het Rijk een belangrijke rol zou moeten vervullen, omdat het om een nationaal probleem gaat. Ook worden bedrijven gevraagd maatregelen te kunnen om hun elektriciteitsvraag te beperken.