Na 36 jaar weer Grand Prix op historische grond: hoe het circuit in Zandvoort kwam

Zandvoort is al jaren het epicentrum van Nederland wat autosport betreft. Voor het prille begin moeten we terug naar het begin van de vorige eeuw. Eerst werd er in Europa nog geracet tussen steden, maar door vele ongelukken werd een vooraf bepaald circuit als veiliger alternatief bedacht.

Straatraces

In de jaren 30 ziet de toenmalige burgemeester van Zandvoort, Henri van Alphen, ook wel brood in zo’n parcours in zijn dorp. Hij ziet hoe in andere landen als Frankrijk de straatraces veel publiek trekken. Dat zou volgens hem ook mooi voor Zandvoort zijn, het zou een ideaal middel zijn om de badplaats op de kaart te zetten. Zandvoort is in die tijd een badplaats vol allure, die veel rijke gasten trekt uit binnen- maar vooral ook buitenland. De autosport zou daar goed bij passen, is zijn gedachte.

Een permanent circuit is alleen nog veel te duur, dus wordt er een stratencircuit aangelegd in het noorden van het dorp Zandvoort, dat dan nog in aanbouw is. Langs het traject worden houten tribunes gebouwd voor het publiek en op 3 juni 1939 is het dan zover: de eerste autoraces van Nederland worden door de straten van Zandvoort verreden. Op de allereerste Grote Prijs van Zandvoort komen enkele duizenden mensen af om te kijken.

Bij de allereerste race in 1939 komt ook prins Bernhard kijken:

Dat succes smaakt voor burgemeester Van Alphen naar meer. Hij blijft vasthouden aan zijn idee voor een permanent circuit in Zandvoort. Dat plan moet echter wachten. De Tweede Wereldoorlog breekt uit, Zandvoort wordt zwaar getroffen. Gebouwen langs de kust worden gesloopt, het strand wordt verboden gebied. De Duitsers plaatsen prikkeldraad en bunkers, als onderdeel van de Atlantic Wall, de verdedigingslinie langs de kust.

Duitsers leggen fundering circuit

Burgemeester Van Alphen blijft ondertussen wel in het geheim doorwerken aan zijn plan. Het verhaal gaat dat hij de Duitsers overtuigt om een ‘paradestraat’ aan te leggen in Zandvoort: een lange, rechte weg, waar de Duitsers een optocht konden lopen als ze de oorlog zouden winnen. De bezetter vindt het een goed idee en bouwt met het puin van de hotels de lange straat, niet wetende dat die weg onderdeel is van het plannetje van Van Alphen.

Die rechte straat vormt namelijk uiteindelijk het rechte eind van het circuit van Zandvoort. Zodra de oorlog voorbij is, op 5 mei 1945, ligt de weg letterlijk vrij voor de bouw van het permanente circuit dat burgemeester Van Alphen graag wil. In 1948 wordt gestart met de bouw. De kosten: omgerekend 360.000 euro. Het traject wordt voorzien van een laag puin met de resten van de door de Duitsers neergehaalde gebouwen.

Nog in datzelfde jaar, 1948, wordt er al geracet. De Grote Prijs van Zandvoort wordt gewonnen door Birabongse Bhanutej Bhanubandh uit Thailand. Hij is beter bekend onder de naam Prins Bira.

Vanaf de jaren 50 staat ook de officiële Grand Prix van Nederland in Zandvoort op de planning van de Formule 1. Zandvoort wordt daarmee ook de plek waar grote namen als Jackie Stewart en Niki Lauda hun rondes rijden.

De allereerste race in 1948 op het nieuwe circuit van Zandvoort zag er zo uit:

Dat racen al helemaal in die tijd niet zonder gevaar was, blijkt echter wel in de jaren die volgen. Het circuit kent een aantal duistere dagen. Bij de Grand Prix van 1970 schiet de Brit Piers Courage van de baan. Hij overlijdt ter plekke.

Tijdens de Grand Prix van 1973 overkomt zijn landgenoot Roger Wiliamson hetzelfde lot. Hij knalt tegen de vangrail door een lekke band. Zijn auto wordt gelanceerd en slaat over de kop. Daarbij scheurt de tank open en vat de brandstof vlam. Wiliamson komt bij het ongeval om het leven.

Nog in datzelfde decennium beleeft Zandvoort opnieuw zo'n tragisch ongeval. Tijdens de Trophy of the Dunes in 1979 komt Rob Slotemaker om het leven. De oprichter van de gelijknamige Zandvoortse anti-slipschool slipt tijdens de race weg door een plas olie op het wegdek. Hij crasht en breekt daarbij zijn nek.

De vele, soms dodelijke, ongevallen tergen het circuit. Ook milieuoverlast en geldproblemen gaan steeds meer parten spelen. In de gemeenteraad van Zandvoort wordt zelfs gesproken van sluiting van het circuit. In 1982 gaan autoliefhebbers de straat op om daartegen te demonstreren. "Het beroemde circuit sluiten? Dat kost Zandvoort een hoop duiten", staat op een van de spandoeken. Uiteindelijk komt het niet zover.

In 1985 komt uiteindelijk een einde aan de Formule 1 op Zandvoort. Geldproblemen blijven het circuit namelijk parten spelen. De beroemde Oostenrijkse coureur Niki Lauda wint de allerlaatste Grote Prijs van Zandvoort. Leuk detail: hij sluit daarmee ook zijn racecarrière af.

De geldproblemen leiden ertoe dat het circuit in 1987 failliet gaat. Er werd een doorstart gemaakt onder de vlag van de stichting Exploitatie Circuit Zandvoort. Een deel van de grond van het circuit wordt mede vanwege de geldproblemen verkocht aan een partij dat er een bungalowpark wil bouwen. Dat park is het tegenwoordige Center Parcs in Zandvoort.

De jaren die volgen worden er enkel kleine races verreden op het circuit. Onder de vleugels van de stichting krijgt het circuit ondertussen enkele renovaties. Eind jaren '90 ondergaat de baan een grote, grondige opknapbeurt. Hier wordt de basis gelegd voor het huidige circuit.

Na de millenniumwisseling beleeft het circuit ook enige tegenstand. In 2008 oppert de provincie het plan om te onderzoeken of het circuit verplaatst kan worden naar Julianadorp, vanwege het geluid die de racewagens produceren. Het leidt tot hevige weerstand onder de inwoners van Julianadorp. Uiteindelijk komt het er niet van.

Bernhard

Na deze jaren van kleinere races en enig tumult, valt in 2016 het circuit in andere handen. Hans Ernst van de stichting Exploitatie Circuit Zandvoort vindt het na 27 jaar aan het roer genoeg. Het circuit valt in handen van Chapman Andretti partners, het bedrijf van Menno de Jong en prins Bernhard jr.

Mede door het succes van Max Verstappen, en ook zijn Racedagen op het circuit van Zandvoort, zien zij een paar jaar later kans om de Formule 1 weer terug te laten keren naar de badplaats. De eigenaren gaan het gesprek aan met Formula One Management, de organisatie achter de races.

Formule 1?

Eind 2018 volgt er 'witte rook': prins Bernhard laat weten dat Formula One Management een aanbod heeft gedaan aan Zandvoort om in 2020 weer een race te organiseren. Na discussies over de impact voor de omgeving en over het benodigde geld, volgt er een jaar later uiteindelijk het besluit dat 2020 hét jaar gaat worden dat de Formule 1 weer terugkeert. Het circuit wordt er in vier maanden tijd speciaal voor verbouwd, met onder andere aanpassingen aan twee bochten.

Vanwege de coronacrisis gaat de race in 2020 uiteindelijk niet door. De Grand Prix wordt met een jaar verschoven. In het weekend van 3, 4 en 5 september 2021 moet het dan toch echt gebeuren: na 36 jaar komt er een opvolger van die ene winnaar van de allerlaatste in 1985, Niki Lauda.