Ga naar Content

Alle pijlen op Tata Steel: een overzicht van de zaken die tegen het bedrijf lopen

De één na de ander trekt een streep in het zand en zegt tegen Tata Steel: tot hier en niet verder. Vorige week deed advocate Bénédicte Ficq aangifte tegen het bedrijf en ook het Openbaar Ministerie (OM), de Omgevingsdienst en de Onderzoeksraad voor Veiligheid hebben nog wat eitjes te pellen met Tata. Misschien is de overwinning van Milieudefensie op Shell een voorbode van wat in de IJmond gaat gebeuren. Welke zaken lopen nu, en hoe kansrijk zijn die?

Tata Steel - Foto: NH Media

Bénédicte Ficq en 1.100 anderen

De gang naar het OM door Bénédicte Ficq vorige week woensdag ligt nog vers in het geheugen. Namens 1.100 mensen diende zij een aanklacht in vanwege 'het door vervuiling doelbewust schaden van de volksgezondheid.' Volgens een recent RIVM-rapport komen chronische aandoeningen van het hart, diabetes en longkanker vaker voor in de IJmond dan in andere gebieden, zowel met als zonder industrie.

Hoe kansrijk is deze zaak?

"De Shell-zaak leert: niet alleen de overheid moet zorgen voor een schoon en gezond milieu, bedrijven hebben net zo goed die verantwoordelijkheid", zegt Tineke Lambooy, hoogleraar ondernemingsrecht aan de Nyenrode Business Universiteit. "Het Europese Hof voor de Mensenrechten heeft het recht daarop vastgesteld. En volgens richtlijnen van de Verenigde Naties hebben bedrijven de verantwoordelijkheid mensenrechtenschendingen te voorkomen. Bedrijven moeten dus hun best doen het recht op een schoon en gezond milieu niet aan te tasten."

Ze houdt een slag om de arm, omdat ze de precieze feiten niet kent van deze zaak. "Maar in zijn algemeenheid kan ik zeggen: allerlei rechtsnormen wijzen dezelfde kant op. Of het nu gaat om mensenrechten, nationaal milieu- en gezondheidsrecht, of de afspraken rond vergunningen: het doel is schone lucht, schoon water en een schone grond, zodat wij prettig en gezond kunnen leven."

Het OM bestudeert de aangifte nog, laat een woordvoerder weten.

OM en Omgevingsdienst

Het OM heeft een zaak over grafietregens op 1 en 2 maart 2018 "gereed om mee naar zitting te gaan." Tata Steel ontkent overigens dat het om grafietregens gaat, die volgens het bedrijf vooral in de zomer van dat jaar plaatsvonden. Wel waaide er toen stof van het terrein. Een woordvoerder zei daarover eerder tegen NH Nieuws: "Vanwege uitzonderlijke weersomstandigheden zijn er bij de opslagen van Tata Steel grondstoffen verwaaid, die zich verder dan de voorgeschreven twee meter hebben verspreid."

Daarnaast heeft het OM volgens hun woordvoerder vier lopende zaken waarvoor proces-verbaal is opgemaakt tegen Tata. Zij wil niet zeggen om welke zaken het gaat.

Waarschijnlijk is één daarvan een zaak van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied, die toezicht houdt op milieuovertredingen, naar aanleiding van de zwarte sneeuw in februari. Tata Steel gaf bij deze kwestie eerder al toe dat een kolenberg niet goed was afgedekt.

Hoe kansrijk zijn deze zaken?

Hoogleraar Lambooy: "In dit soort zaken gelden twee soorten normen: algemene milieurechtsnormen en regels die in vergunningsafspraken met de Omgevingsdienst staan. Als Tata zich daar niet aan houdt, wordt het bedrijf een straf opgelegd."

Tata Steel heeft tussen 2015 en 2018 in totaal ruim 80.000 euro betaald aan eerdere strafbeschikkingen, meldt het OM. Dat ging bijvoorbeeld om het overtreden van de Wet vervoer gevaarlijke stoffen of een overtreding van de Waterwet.

Voorwaardelijke boetes en kooksfabriek onder intensief toezicht

Dat is niet de enige zaak tussen de Omgevingsdienst en het bedrijf. De dienst legt Tata Steel regelmatig 'last onder dwangsommen' op. Dat zijn een soort voorwaardelijke boetes, bijvoorbeeld vanwege te hoog oplaaiend stof. Iedere keer dat dat gebeurt moet Tata een bedrag betalen. Op dit moment staan er tien last onder dwangsommen uit, acht bij Tata, en twee bij Harsco, het slakverwerkingsbedrijf op het bedrijfsterrein.

Hoe effectief is die maatregel?

Dat is lastig te zeggen, vindt een woordvoerder van de OD. Soms helpt de last onder dwangsommen en zorgt Tata voor verbetering. Soms zijn er zoveel overtredingen dat er een van tevoren gesteld limiet wordt bereikt. Als dat gebeurt legt de Omgevingsdienst een nieuwe, hogere last onder dwangsom op, met een nieuw limiet. In april gebeurde dat bijvoorbeeld met een dwangsom over rauwe kooks - de brandstof voor hoogovens - die zorgen voor een te grote uitstoot van ongewenste gassen.

De Omgevingsdienst doet nog meer: op dit moment staat de inmiddels beruchte kooksfabriek 2 onder 'intensief toezicht'. De geuroverlast moet teruggebracht worden. In de Roadmap Plus, die Tata Steel vorige week presenteerde, belooft het bedrijf de stank in de omgeving met 85% terug te brengen.

Hoe effectief is die maatregel?

Tussen februari 2019 en mei 2021 stond Harsco onder 'verscherpt toezicht' vanwege een andere kwestie, de grafietregens. Inmiddels staat het verwerkingsbedrijf weer onder 'regulier toezicht', onder meer doordat de slakverwerking niet meer in de buitenlucht gebeurt, maar binnen in een grafiethal. Het zogeheten converterslak wordt nog wel in de buitenlucht gekiept. De toezichtschaal van de Omgevingsdienst loopt van regulier, via intensief, naar verscherpt toezicht.

De claim van Jan de Jong

Jan de Jong uit Bloemendaal en zijn stichting Schapenduinen kondigden afgelopen december aan een claim in te dienen namens omwonenden die Tata verantwoordelijk houden voor hun slechte gezondheid. Daarvoor heeft hij advocaat Leonard Böhmer van CMS in de arm genomen. De Jong benadrukt dat het dus een andere zaak is dan die van Bénédicte Ficq.

Böhmer heeft de topbestuurders van Tata India aansprakelijk gesteld omdat zij last onder dwangsommen consequent aanvechten, in plaats van te investeren om onderliggende problemen te verhelpen. Het project zit nu in de onderzoeksfase.

De Jong: "Nu is het wachten op informatie die we bij alle relevante overheden hebben aangevraagd. Het doel is om op te komen voor planten, dieren en mensen in de omgeving. We gaan die informatie controleren op mogelijke onjuistheden en denken dat daaruit zal blijken dat Tata sommige vergunningen ten onrechte heeft verkregen."

Hoe kansrijk is deze zaak?

Hoogleraar Tineke Lambooy: "Er bestaat natuurlijk zoiets als greenwashing, waarin bedrijven hun zaken groener voorstellen dan ze eigenlijk zijn. Maar Tata lijkt me een bedrijf dat heel nauwkeurig is als het aankomt op het delen van informatie en het volgen van normen. Dan schrijven ze niet zomaar onzin op. Daar werken ook mensen zoals jij en ik die proberen hun best te doen om het werk zo netjes mogelijk uit te voeren."

Onderzoeksraad voor Veiligheid

De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) is vorige maand een onderzoek gestart naar de risico's voor omwonenden van de uitstoot van Tata Steel in IJmuiden. "Onderdeel van het onderzoek is in hoeverre rekening wordt gehouden met gezondheidseffecten voor omwonenden bij het toestaan en controleren van langdurige industriële uitstoot", schrijft de raad op zijn website.

Wat zal hier uitkomen?

De Onderzoeksraad voor Veiligheid doet normaal gesproken alleen onderzoek naar rampen, grote ongevallen en andere incidenten. Een zeer kritisch rapport over de gaswinning in Groningen zorgde echter voor meer aandacht voor deze kwestie.

Over het onderzoek kan hoogleraar Lambooy weinig zeggen. "Wel heeft de commissie Van Aartsen afgelopen maart een rapport gepubliceerd, waarin zij onder andere concludeert dat omgevingsdiensten soms niet onafhankelijk genoeg zijn, waardoor er soms vermijdbare schade ontstaat aan het milieu."

En Milieudefensie?

Na de gewonnen rechtszaak tegen Shell vragen veel mensen zich af welk bedrijf het volgende doelwit van Milieudefensie is: "Natuurlijk hebben we de grootste vervuilers van Nederland op de korrel en die kunnen met de uitspraak tegen Shell worden aangepakt", laat een woordvoerder weten. "Daar zit Tata Steel bij. Maar Milieudefensie is niet zo groot dat we meteen tegen alle vervuilende bedrijven tegelijk een rechtszaak kunnen beginnen."

"Bovendien hebben we contact met Tata en is de eerste stap altijd een gesprek." Eerder zei directeur Donald Pols in Nieuwsuur dat eventuele stappen daarvan af zullen hangen.

Lees ook

Meer nieuws uit de IJmond?

💬 Blijf op de hoogte via onze Facebookgroep Nieuws uit de IJmond. Reageer, discussieer en deel jouw nieuws

📰 Volg de laatste berichtgeving altijd via NHNieuws.nl/IJmond

🔔 Download de app en krijg een melding bij belangrijk nieuws uit jouw buurt

📧 Stuur ons jouw tips op [email protected]

✏️ Tikfout gezien? Laat het ons weten via [email protected]