Vijf vragen over werkloosheid in de provincie in tijden van corona

1. In hoeverre is het werkloosheidspercentage in de provincie door corona gestegen en is dat zorgelijk? 

In het eerste kwartaal van 2019, vóór corona, lag het werkloosheidspercentage in de provincie op 3,6 procent. Dat blijkt uit cijfers van het CBS. Volgens Arjan Heyma, adjunct-directeur en clusterhoofd Arbeid bij SEO Economisch Onderzoek is dat bijzonder laag. Het laagste niveau sinds het uitbreken van de kredietcrisis. Maar ook midden in de coronacrisis, in het eerste kwartaal van 2021 zijn de cijfers (4,2 procent) volgens de deskundige niet alarmerend. "Er is nog steeds sprake van arbeidsmarktkrapte, zeker in de specifieke sectoren zorg, ict en techniek."

Het percentage onbenut arbeidspotentieel, werklozen en semi-werklozen in de leeftijd van 15- tot 75-jaar die recent werk hebben gezocht of direct beschikbaar zijn, is in onze provincie (samen met Drenthe) het meest toegenomen. Zo blijkt uit CBS-cijfers over 2020. Toch benadrukt ook Peter Hein van Mulligen, hoofdeconoom bij het CBS, dat de situatie in onze provincie niet ongunstig is.

In Amsterdam (11,9 procent onbenut arbeidspotentieel) en buurgemeente Diemen (10 procent), Amstelveen (9,6 procent), Haarlem (9,2 procent) en Zaanstad (8,8 procent) zijn er veel werklozen en semi-werklozen. Ook in Gooise Meren (8,6) en Hilversum (8,5) ligt het percentage redelijk hoog.

Heyma geeft als een van de verklaringen dat in meer stedelijk gebied een grotere groep lager opgeleiden woont met een niet-westerse migratieachtergrond die moeite heeft om werk te vinden dichtbij huis. In stedelijk gebied is namelijk meer sprake van hoogwaardige werkgelegenheid.

 2. Is er een gemeente in Noord-Holland die er in positieve zin uit springt?

Zowel Heyma als Van Mulligen merken op dat de gemeenten Opmeer, Edam-Volendam, Koggenland (ieder 6,6 procent onbenut arbeidspotentieel), Drechterland, Beemster (beide 6,8 procent) en Oostzaan (6,9 procent), er relatief het beste voorstaan. Maar opmerkelijk is volgens de CBS-econoom dat Den Helder ook redelijk goed scoort, terwijl die gemeente op veel andere gebieden een minder rooskleurig beeld vertoont.

Bijvoorbeeld op het gebied van armoede. Vaak gaat armoede en werkloosheid samen, maar dat is volgens hem bij Den Helder niet in de cijfers terug te zien. Zo vertelt van Mullingen dat daar het percentage 'onbenut arbeidspersoneel' 8 procent is, terwijl het aantal huishoudens onder de armoedegrens in 2018 op 8,5 procent zit. Het Noord-Hollands gemiddelde staat op 8,7 procent.

3. Waar heeft dat mee te maken? 

Dat de gemeente zoals Opmeer en Oostzaan er goed voorstaan, heeft volgens het clusterhoofd Arbeid te maken met de relatief goed opgeleide bevolking die naar het werk in Amsterdam pendelt. Tegelijkertijd is er voor de lageropgeleiden lokaal voldoende productiewerk te vinden in bijvoorbeeld de land- en tuinbouw, industrie en distributie. 

Dat de gemeente Den Helder er op dit gebied in positieve zin uit springt, kan volgens de CBS-econoom komen doordat veel mensen zo'n laag inkomen hebben dat ze überhaupt niet op zoek zijn naar werk. Dan telt het niet mee als werkloosheid. "Vaak zitten zij dan in de bijstand, zijn arbeidsongeschikt en hebben geen recht opgebouwd voor een arbeidsongeschiktheidsverzekering."

4. Wat voor effect heeft werkloosheid op de regionale economie? 

"Over het algemeen geldt dat werkloosheid voor minder koopkracht zorgt en vaak voor minder bedrijvigheid. Mensen hebben ten slotte minder te besteden", legt Van Mulligen uit. Maar het maakt wel uit waar de werkloosheid is.

Voor een stad als Amsterdam bijvoorbeeld, met Schiphol, veel musea en horecagelegenheden, ligt de situatie volgens hem anders. Wanneer het werkloosheidspercentage daar hoger ligt, worden de economische klappen veelal opgevangen door werknemers die niet in Amsterdam gevestigd zijn, maar hier wel werken. "Zij geven juist weer een steuntje aan de regionale economie." 

5. Wat kunnen de gemeenten waarmee het relatief minder gaat, leren van de gemeenten die er juist redelijk goed voor staan?

Heyma geeft aan dat gemeenten weinig invloed hebben op de werkloosheid. Het reikt namelijk verder dan gemeentelijk niveau. Wel kunnen zij faciliteren in het bieden van locaties waar bedrijven zich kunnen vestigen. Ook hebben zij de mogelijkheid om te sturen op een goede mix van bedrijven op de bedrijfslocaties, zodat zowel hoog- als laagopgeleiden aan het werk kunnen. "Verder kunnen zij werkzoekenden ondersteunen in regionaal verband bij het vinden van werk."