Merkwaardig: eeuwenoud Noord-Hollands monument blijkt ineens Zuid-Hollands

"Ik snap er helemaal niets van", aldus Bennebroeker Martin Bunnik over het voornemen van de provincie om de grenspalen uit te schrijven uit de monumentenlijst. Hij is binnen de historische vereniging dé specialist op het gebied van de grenspalen. 

"De grenspalen staan sinds 1901 langs de Kennemerbeekweg. De grens werd toen gecorrigeerd, omdat hij dwars over de weg liep", aldus Bunnik. Als gevolg van de grensverschuiving werd de weg eigendom van Bennebroek. Langs de Kennemerbeekweg kwamen vervolgens zestien granieten grenspalen te staan. Op de palen staat aan de Noord-Hollandse zijde de letter'B' van Bennebroek aan de Zuid-Hollandse zijde de 'H' van Hillegom. 

De provincie Noord-Holland heeft zo'n 500 monumenten in het erfgoedregister staan. De grenspalen staan sinds de jaren '80 op die lijst. In 'de Provinciale Monumentenlijst voor de Gemeente Bennebroek' stond destijds beschreven waarom de palen de monumentale status kregen. Daarin wordt vermeld dat 'de grenspalen van cultuurhistorische betekenis zijn als elementen uit de geschiedenis van het openbaar bestuur in Noord-Holland, in casu van de markering van de gemeentelijke territoria.'

Bordje

Op één van de grenspalen is zelfs een bordje aangebracht waarop voorbijgangers kunnen lezen dat ze hier met een provinciaal monument te maken hebben. "Overigens klopt de informatie op dat bordje niet", laat Bunnik zien. "Er staat dat ze in 1820 zijn geplaatst, maar dat moet dus 1901 zijn."

Waarom wil de provincie dan toch afscheid nemen van de grenspalen? Een woordvoerder van Gedeputeerde Staten laat weten dat dat te maken heeft met recent onderzoek naar het provinciale erfgoedregister. Eens in de zoveel tijd worden alle monumenten op de lijst nog eens goed doorgenomen en gecontroleerd, soms verdwijnen er dan een paar van de lijst en komen er weer een paar nieuwe bij. Dat is ook nu het geval. Monumenten hebben een beschermde status, dus daar zijn strikte regels aan verbonden als het bijvoorbeeld om onderhoud gaat.

Uit het onderzoek van de provincie blijkt nu dat alle grenspalen, op één na, op particuliere terreinen staan van inwoners van de gemeente Hillegom. Dat zijn dus inwoners van de provincie Zuid-Holland. En aangezien het om Zuid-Hollands grondgebied gaat, kunnen de palen daarom niet meer worden opgenomen in het Noord-Hollands erfgoedregister. 

Maar waarom was die conclusie dan al niet in de jaren '80 getrokken? En waarom was het toen nog wél een Noord-Hollands monument? Martin Bunnik van de historische vereniging snapt het niet. "Ik kan me ook niet herinneren dat de grens in de tussentijd is verschoven", lacht hij. Hij vermoedt dat de onderzoekers waarschijnlijk conclusies hebben getrokken op basis van incomplete kaarten. "Waarschijnlijk hebben ze deze erfgoedkaart gebruikt. Zoals je ziet, zijn daar niet alle grenspalen op getekend en klopt de grenslijn dus ook niet." 

De Bennebroeker hecht er veel waarde aan de dat grenspalen niet zomaar worden 'weggegeven' en dat er niet te lichtzinnig met de historische feiten wordt omgegaan. De palen zouden zelfs meer Noord- dan Zuid-Hollands zijn. "Ze zijn destijds in opdracht van de provincie Noord-Holland geplaatst, Zuid-Holland heeft er slechts een deel aan meebetaald."

'Te makkelijk weggeven'

Bunnik gebruikt zelf tekeningen uit het kadaster en concludeert dat de palen helemaal niet op Zuid-Hollands grondgebied staan. "De grens heeft altijd precies door het midden van de grenspalen gelopen, en dat is nu nog steeds zo. Op een weggezakte enkeling na, staan ze allemaal nog op de goede plaats. De provincie Noord-Holland heeft er dus nog steeds zeker voor de helft iets over te zeggen. Ze geven ze nu veel te makkelijk weg."

Volgens Bunnik voelen Hillegommers langs de Kennemerbeekweg zich ook meer Noord- dan Zuid-Hollander. "Ze doen hier boodschappen, de supermarkt in Hillegom is vier kilometer verderop."

Hieronder de kaart uit het kadaster uit 1922. De zwarte letters geven aan waar de grenspalen staan en waar de grens tussen Noord- en Zuid-Holland loopt

Aangezien Zuid-Holland geen provinciale monumentenlijst heeft, gaat de provincie Noord-Holland dus de gemeente Hillegom vragen of ze de grenspalen daar tot gemeentelijk monument willen uitroepen. Probleem opgelost, zou je denken. De grenspalen behouden dan hun beschermde monumentale status. 

'Niet aan Hillegom overdragen'

"Overdragen aan Hillegom is historisch gezien onjuist", aldus Bunnik. Hij hoopt dat de grenspalen een Noord-Hollands provinciaal monument blijven of dat de gemeente Bloemendaal, waar Bennebroek onder valt, de monumentale status over zal nemen. "Bloemendaal is eigenaar van de Kennemerbeekweg en heeft zelfs nog twee grenspalen voor onderhoud in hun opslag liggen." Hij hoopt dat die twee palen ooit op hun oorspronkelijke plek komen te staan. "En als dat niet kan, dan aan de Noord-Hollandse kant natuurlijk", lacht hij. 

Een woordvoerder van de gemeente Bloemendaal laat weten dat de specialist op het gebied van de grenspalen even op vakantie is. De Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek gaat in protest tegen het voornemen van de provincie Noord-Holland.