Hoe vieren winnende partijen de uitslag en 5 andere vragen over de verkiezingen

"Waar en hoe kan ik veilig stemmen?"

Om het stemproces zo coronaproof mogelijk te laten verlopen, mocht er dit jaar dus ook gisteren en maandag al worden gestemd bij 50 stembureaus. Die dagen waren bedoeld voor kwetsbare stemmers. Vandaag zijn alle 473 stemlocaties open van 07.30 ‘s ochtends tot 21.00 uur ‘s avonds. Alle stembureaus zijn te vinden op deze kaart van de gemeente, waar je ook kunt checken hoe druk het is er is. 

Op de stembureaus wordt altijd rekening gehouden met de coronamaatregelen. Zo mogen stemmers dit jaar het rode potlood bij hoge uitzondering mee naar huis nemen nadat ze hun stem hebben ingevuld. De gemeente heeft 600.000 potloden klaarliggen voor de 582.175 kiesgerechtigden in de stad. 

Binnen de stemlocaties worden de maatregelen altijd gewaarborgd. Er staan bijvoorbeeld stickers op de grond die de juiste route aangeven. Ook is er een speciale medewerker die kijkt hoe druk het is en of mensen zich aan de regels houden. Medewerkers én stemmers moeten ten alle tijden een mondkapje dragen. Bij de RAI zijn er zelfs speciale stemstraten gemaakt. Zo kan er ook op de fiets of vanuit de auto gestemd worden. 

Als je niet in de gemeente woont, maar vandaag toch in Amsterdam zou willen stemmen, had je een  kiezerspas moeten aanvragen. Dat kun je vandaag niet meer regelen.

"Waarom wordt er ook via de post gestemd?"

Nog een nieuw fenomeen is het stemmen per post. Het kabinet heeft het poststemmen dit jaar ingevoerd voor alle mensen boven de zeventig, zodat ze zonder coronastress toch hun stem kunnen uitbrengen. In Amsterdam hebben rond de 75.000 mensen de mogelijkheid gekregen om per post te stemmen. Maandag had 22 procent dat ook daadwerkelijk gedaan. 

Dat stemmen per brief ging niet overal goed. Daarom besloot minister Ollongren gisteren de procedure voor het briefstemmen aan te passen. Sommige briefstemmers had namelijk per ongeluk het stembiljet in dezelfde retourenvelop gedaan als de ‘stempluspas’, een speciale stempas. Omdat de sorteerders dan de afzender en het ingevulde rode vakje zien, is er geen stemgeheim meer.

Met de nieuwe procedure blijven deze stemmen gelden. Het stemgeheim blijft gewaarborgd omdat medewerkers het bijgevoegde stembiljet niet openvouwen, maar meteen in de stembus gooien zodra de stempas is gecheckt.

Vorige keer: 70.107 stemmen voor 1 zetel

In totaal zijn er 150 zetels te verdelen. Om te bepalen hoeveel zetels naar een partij gaan, wordt het totale aantal stemmen in heel Nederland gedeeld door 150. Dat getal wordt ook wel de kiesdeler genoemd en laat zien hoeveel stemmen nodig zijn voor één zetel. In de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 werden er in totaal 10.516.041 geldige stemmen uitgebracht. Gedeeld door 150, was de kiesdeler dus 70.107. Elke partij had dus 70.107 stemmen nodig om één zetel te bemachtigen in de Tweede Kamer.

Het vaststellen van de uitslag verloopt als volgt. Eerst tellen de stembureaus de stemmen in het openbaar. De uitkomst daarvan wordt vastgezet in een zogenaamd proces-verbaal. De gemeenten publiceren die uitslagen online.

De gemeente telt daarna alle stemmen bij elkaar op en telt op hoeveel stemmen er binnen de gemeente zijn per partij en lijsttrekker. Dit onderdeel heet de gemeentelijke opgave. Vervolgens worden de stemmen per kiesring opgeteld. In totaal zijn er 20 kiesringen. Een hoofdstembureau in elke kiesring telt alle stemmen van de gemeenten binnen de kiesring bij elkaar op en zet het vast in een proces-verbaal.

Ten slotte worden alle stemmen van de hoofdstembureaus geteld door het centrale stembureau (Kiesraad). Daar wordt uitgerekend hoeveel zetels elke partij heeft gekregen binnen de Tweede Kamer en welke kandidaten zijn gekozen.

Gigantisch kiesformulier

Het kiesformulier is gigantisch deze keer. Er doen dit jaar 37 partijen mee aan de verkiezingen. Dat is een groot verschil met de vorige Tweede Kamerverkiezingen, toen deden er 28 partijen mee. Het grote aantal partijen dit jaar is zelfs een naoorlogs record. 

Van de partijen die meedoen, zijn er 22 nieuw. De meest bekende hiervan zijn JA21, BIJ1, Volt en Code Oranje. Uit de peiling van het AT5-panel blijkt dat 3 procent van de Amsterdammers voor Volt wil stemmen, 2 procent voor JA21 en ook 2 procent voor BIJ1. 

We wensen je succes met het weer netjes opvouwen van het formulier.

"Wanneer horen we de uitslag?"

De uitslagen zullen in de loop van woensdagavond binnenkomen. De stembureaus zijn tot 21.00 uur open, waarna alle stemmen natuurlijk ook nog geteld moeten worden. Hoewel we in de loop van de avond en nacht al een groot deel van de uitslag zullen weten, wordt pas op 26 maart de officiële uitslag bekend gemaakt door de Kiesraad.

Hoe snel het dit jaar zal gaan, is onzeker, aangezien er dit jaar ook rekening moet worden gehouden met briefstemmen en de coronamaatregelen. Op sommige stembureaus is er niet genoeg ruimte voor de anderhalvemeter, waardoor de stemmen eerst moeten worden vervoerd naar een andere, grotere locatie.

Wie er gaat winnen is natuurlijk nog niet zeker. Uit de AT5 peiling lijkt de VVD de grootste partij te worden in Amsterdam met 15 procent van de stemmen, gevolgd door de PvdA (14%) en de PvdD (10%). Opvallend is dat GroenLinks van 16 procent van de stemmen in 2017 naar 9 procent is gegaan in 2021. 

Als je vlak voor 21 uur gaat stemmen en dus tijdens de avondklok nog op straat loopt: geen zorgen. Agenten en handhavers kunnen je staande houden, maar het is genoeg als je zegt dat je net hebt gestemd. Dan mag je verder en hoef je geen 95 euro te betalen.

"Hoe houden de partijen dit jaar de uitslag bij?"

De politieke partijen die meedoen aan de verkiezingen organiseren meestal een speciale verkiezingsavond, waarop leden samen het verloop de uitslag volgen en bij goed nieuws na afloop kunnen feestens. Maar kan dat ook wel tijdens deze verkiezingen? Kevin Kreuger, gemeenteraadslid van JA21, weet ook nog niet hoe hij de uitslag gaat vieren bij goed nieuws voor de partij: "Ik zou heel veel willen, maar de coronaregels laten niet zoveel toe. Dus ik vrees alleen op de bank, maar ik schenk wel gewoon een glas champagne in hoor!"

Charifa Zemouri, nummer vijf op de kandidatenlijst van DENK, zegt dat ze op 17 maart wel even zal samenkomen met de andere kandidaten van de partij. "Maar daarna zal ik tot aan vrijdag alleen thuis zijn op de bank en in spanning bijhouden wat het wordt! De stress en spanning zal zo hoog zijn dat ik zo min mogelijk prikkels moet hebben om de uitslag te incasseren."

Wie we uiteindelijk in de Tweede Kamer terug zullen zien, horen we op vrijdag 26 maart.